Morgunblaðið - 13.04.2003, Blaðsíða 24

BRESKA hljómsveitinIncredible String Bandvar flestum gleymd í ára-raðir, en á sínum mekt-arárum var hún þó ekki
bara með vinsælustu hljómsveitum
Bretlandseyja, heldur hafði hún líka
talsverð áhrif á þróun þjóðlegrar
tónlistar í Bretlandi og víðar og að
auki á svo ólíka listamenn sem John
Lennon, Mick Jagger og Robert
Plant, að því er þeir sjálfir segja í
það minnsta. Síðasta eiginlega plata
Incredible String Band kom út 1974
og árum saman var tónlistin ófáan-
leg. Þegar hún var svo loks gefin út á
geisladisk fyrir nokkrum árum af
Elektra-útgáfunni bandarísku bar
aftur á móti svo við að plöturnar
seldust betur en nokkuð annað af
gamalli tónlist sem Elektra var með
á sínum snærum; kom í ljós að tón-
listin hafði enn skírskotun til áheyr-
enda. Fyrir þremur árum tóku
hljómsveitarmeðlimir svo þráðinn
upp að nýju, endurvöktu nafnið og
hófu tónleikahald meðfram öðru
starfi að tónlist, og 30. maí næstkom-
andi leikur Incredible String Band á
tónleikum í Íslensku óperunni.
Þjóðlagavakningin mikla vestan
hafs í upphafi sjöunda áratugarins
hafði líka áhrif á Bretlandseyjum
þótt þar væru menn að sækja í nokk-
uð annan sjóð; að vísu sameiginlegan
að því leyti að bresk þjóðlagahefð er
auðgreinanleg í þeirri tónlist sem
leikin var í fjallahéruðum miðvest-
urríkjanna vestan hafs. Reyndar má
færa rök fyrir því að einmitt þar hafi
breska þjóðlagahefðin varðveist mun
betur en í heimalandinu, upp-
runalegri og tærari að mörgu leyti.
Hvað sem því leið varð vakningin
vestan hafs meðal annars til þess að
menn tóku að leggja við hlustir á
Bretlandseyjum og frægir voru út-
varpsþættir sem byggðust á því að
ræða við alþýðutónlistarmenn og
leyfa þeim að spila og syngja af
hjartans lyst. Robin Williamson hef-
ur lýst því hve mikið áhrif þetta hafi
haft á hann, ekki síst í ljósi þess að
fram að þessu voru slíkir tónlist-
armenn litnir hornauga, taldir
ómerkilegir músíkantar, engir tón-
listarmenn og gott ef þeir voru ekki
betlarar og fyllibyttur þar sem þeir
blésu í sínar flautur eða sungu þjóð-
vísur á krám og götum úti.
Keltnesk dulúð og
andblær forneskju
Sextán ára gamall hreifst Robin
Williamson af þjóðlagatónlistinni og
þá helst keltneskri sem honum þótti
gædd dulúð og andblæ forneskj-
unnar. Hann fór að troða upp einn,
yfirleitt að leika eigin lög í bland við
þjóðvísur, og spilaði á krám í Ed-
inborg aukinheldur sem hann fór í
ferðir til Lundúna að leika á klúbb-
um þar, þar á meðal með hinum goð-
sagnakennda Bert Jansch. 1965 var
hljóðfærasmiðurinn og banjóleik-
arinn Clive Palmer á ferð um Ed-
inborg og rakst inn á knæpu þar sem
Williamson var að spila. Svo vel fór á
með þeim eftir tónleikana að þeir
ákváðu að spila saman. Palmer var
þá búinn að fást við tónlist alllengi og
rak meðal annars frægan klúbb í
Glasgow, The Incredible Folk Club,
sem var víst rekinn á mjög frjálslega
vísu. Að því Williamson hefur lýst
léku þeir írsk og skosk þjóðlög sem
væru þau leikin í skugga Appalachi-
an-fjallgarðsins. Þeir félagar kölluðu
sig Robin and Clive og nutu tals-
verðrar hylli.
Um það leyti sem The Incredible
Folk Club var lokað 1966 bankaði
Joe Boyd, útsendari bandarísku út-
gáfunnar Elektra, uppá hjá Palmer,
en Boyd er ekki síst minnst fyrir það
að hafa stýrt upptökum hjá Soft
Machine og Pink Floyd og fyrir að
hafa haft gríðarleg áhrif á þjóðlaga-
byltinguna bresku á sjöunda og átt-
unda áratugnum. Boyd hafði frétt af
Robin og Clive og var kominn til
Skotlands til að bjóða þeim að taka
upp plötu fyrir Elektra. Ekki leist
þeim illa á það en fannst vænlegra að
bæta við manni og eftir nokkrar
vangaveltur fengu þeir til liðs við sig
gítarleikarann og söngvarann Mike
Heron, sem þekkti vel til þeirra,
enda var hann einlægur aðdáandi.
Heimildir herma að þeir hafi fengið
Heron til liðs við sveitina til að vera
andlit hennar út á við, hann átti svo
gott með að ná til áheyrenda og gaf
þeim Williamson og Palmer frið til
að fást við hljóðfærafjöld. Þegar
haldið var til Lundúna að taka upp
skífuna var svo komið nýtt nafn á fé-
lagsskapinn, The Incredible String
Band eftir klúbbnum sáluga og
fyrsta skífan, samnefnd sveitinni,
kom svo út 1966.
Þótt þeir væru komir á plötu sem
seldist þokkalega, ákváðu menn að
taka sér hlé um hríð; Palmer leist
ekki á blikuna að hljómsveitin væri
að verða vinsæl og fór til Afganistan
og Williamson leigði út herbergið
sem hann bjó í og fluttist til Marokkó
að læra á flautu að því hann sagði, en
hann ætlaði sér ekki að snúa aftur til
Bretlands um hríð að minnsta kosti
og helst aldrei. Heron hélt áfram að
fást við tónlist heima fyrir og spilaði
meðal annars í hljómsveitum; Rock
Bottom og The Deadbeats.
Robin Williamson var ekki búinn
að vera lengi að læra á flautu í Mar-
okkó er bresk stjórnvöld breyttu
lögum á þann veg að ekki var lengur
heimilt að senda fé úr landi á þann
hátt sem Williamson hafði komið í
kring. Eftir að hafa harkað af sér
auraleysið um stund hrökklaðist
hann aftur til Skotlands og haustið
1966 ákváðu þeir Heron að taka upp
þráðinn án Palmers, enda var hann
enn í Afganistan og engar líkur á
honum heim í bráð.
Fullt af framandlegum hljóðfærum
Fyrsta plata Incredible String
Band, sem áður er getið og er býsna
góð, var nokkuð hefðbundin þjóð-
lagaskífa en þegar þeir félagar tóku
til við að hljóðrita nýja plötu var ann-
að uppi á teningnum; Williamson
kom með fangið fullt af fram-
andlegum hljóðfærum frá Marokkó
og var búinn að tileinka sér nýja
háttu í vinnubrögðum, glamraði
gjarnan á gítar sem hann var búinn
að afstilla til að leita að sem nýstár-
legustum hljómum, eða þá að hann
glímdi við hljóðfæri sem hann ekki
kunni á til að finna eitthvað nýtt.
Heron var ekki síður spenntur fyrir
nýjungum og ekki hafði minnst að
segja að á þessum tíma neyttu menn
ýmissa efna til að skerpa á skynj-
uninni eða rugla hana alveg.
Önnur plata Incredible String
Band fékk það sérstaka nafn The
5000 Spirits or the Layers of the
Onion og umslagið var rækilega sýrt,
mun sýrðara reyndar en tónlistin á
plötunni sem var létt þjóðlagatónlist
skreytt með ótrúlegu safni af sér-
kennilegum hljóðfærum og slagverki
frá Afríku og Indlandi. Platan kom
út 1967 og þeir eru margir sem skipa
henni á sess með miklum tímamóta-
verkum sem komu út þetta ár, Bítla-
plötunni Sgt. Pepper’s Lonely
Hearts Club Band, plötu Pink Floyd
The Piper at the Gates of Dawn og
Forever Changes með Love – gott ár
1967. Það má reyndar til sanns vegar
færa því þó Incredible String Band
hafi nánast gleymst á þeim áratug-
um frá því sveitin hætti þar til hún
tók upp þráðinn að nýju voru áhrifin
því meiri undir lok sjöunda áratug-
arins og í upphafi þess áttunda –þarf
ekki annað en hlusta á það sem kom í
kjölfarið í bresku þjóðlagapoppi /
-rokki, en einnig má halda því fram
að þeir Williamson og Heron hafi
verið brautryðjendur í þeirri gerð
tónlistar sem markaðsmenn kalla
heimstónlist, þjóðlegu poppi sem
sækir áhrif til ólíkra menningar-
heima.
Fjórða söluhæsta
hljómsveit Bretlands
Platan seldist mjög vel, ekki síst
fyrir lag Williamsons First Girl I
Loved, og í kjölfarið fóru þeir félagar
að leika á mörgum af helstu tónleika-
klúbbum Bretlands á þessum árum,
UFO og Middle Earth til að mynda,
og léku þar með sveitum á við Pink
Floyd og fleiri tilraunasveitum. The
5000 Spirits er tímamótaplata og
stenst tímans tönn allvel en enn betri
var næsta plata, The Hangman’s
Beautiful Daughter, sem kom út
1968, hálfu ári á eftir The 5000 Spir-
its. Á henni voru hljóðfærin hálfu
fleiri en líka hafði fjölgað í sveitinni,
nýir meðlimir voru sambýliskonur
þeirra félaga Licorice McKechnie,
sem lék á hljómborð og fiðlu, og
Rose Simpson, sem lék á bassa og
slagverk, en báðar sungu þær bak-
raddir.
The Hangman’s Beautiful
Daughter naut hálfu meiri hylli en
The 5000 Spirits, svo mikillar hylli
reyndar að Incredible String Band
varð fjórða söluhæsta hljómsveit
Bretlands, næst á eftir Bítlunum,
Cream og Rolling Stones. Tónlistin
naut einnig hylli meðal annarra tón-
listarmanna og þannig lýstu þeir
John Lennon, Mick Jagger og Ro-
bert Plant sérstöku dálæti sínu á
sveitinni og töldu hana meðal áhrifa-
valda sinna, hvernig sem gengur svo
að finna því stað í öllum tilvikum.
Um þetta leyti bjuggu þeir félagar
Williamson og Heron í kommúnu í
Wales með kærustunum og voru illa
undir það búnir að verða rokk-
stjörnur, ekki síst í ljósi þess að tón-
listin sem sveitin lék hentaði illa fyr-
ir stóra tónleikastaði eins og
vinsældirnar kölluðu á. Boyd, sem
var orðinn umboðsmaður sveit-
arinnar, hélt þó sínu striki, bókaði
hana sem víðast og oftast til að
treysta hana í sessi. Wee Tam And
Strengjasveitin ótrúlega
Enn eimir eftir af
þjóðlagavakningunni
miklu vestan hafs og
austan á sjöunda ára-
tugnum. Árni
Matthíasson segir frá
Incredible String Band
sem var fremst meðal
jafningja í þjóðlaga-
tónlistinni á sínum
tíma, en sveitin leikur
hér á landi í lok maí.
Incredible String Band 2003: Mike Heron, Clive
Palmer og Lawson Dando.
Umslagið súra á The
5000 Spirits or the
Layers of the Onion.
Þeir félagar Mike Heron og Robin Williamson um það leyti sem 5000 Spirits kom út.
24 SUNNUDAGUR 13. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ