Morgunblaðið - 13.09.2003, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Á
RÁSIRNAR á World Trade
Center, varnarmálaráðu-
neytið og flug 93 frá United
Airlines fyrir tveimur árum
voru árás gegn frelsi Banda-
ríkjamanna og einnig gríðarlegt áfall fyrir
friðarvonir heimsins.
Saklausir borgarar frá 87 löndum létu
lífið í árásunum 11. september – rúmlega
þrjú þúsund karlar og konur frá öllum
heimsálfum og menningarsvæðum, af öll-
um kynþáttum og trúarbrögðum. Borg-
arar landa allt frá Antígva til Zimbabve,
þar á meðal landa þar sem múhameðstrú
er ríkjandi eins og Bangladess og Jemen,
létu lífið fyrir tveimur árum.
Mæður og feður voru hrifsuð frá dætr-
um sínum og sonum. Hjón voru slitin
sundur, vinir aðskildir fyrir fullt og allt.
New York missti hluta af útlínum sínum
en ekki sinn mikla kraft.
Þótt árásirnar væru átakanlegar og
skelfilegar fyrir meðborgara mína breyttu
þær fleiru en Bandaríkjunum – þær
breyttu heiminum. Raunveruleg áhrif
árásanna ná lengra en til sársaukans sem
hrjáir þá sem lifðu af og fjölskyldur fórn-
arlambanna; jafnvel lengra en til ógn-
unarinnar við öryggi Bandaríkjanna.
Árásirnar 11. september gerðu okkur
grein fyrir að hryðjuverk ógna okkur öll-
um.
Fyrr í þessari viku minnti Bush forseti
okkur öll á hvað er í húfi í baráttunni
gegn hryðjuverkum: „Sigur lýðræðis og
umburðarlyndis í Írak, í Afganistan og
annars staðar yrði mikið áfall fyrir al-
þjóðlega hryðjuverkastarfsemi. Hryðju-
verkamennirnir þrífast á stuðningi harð-
stjóra og reiði kúgaðra þjóða. Þegar
harðstjórar falla og reiðin víkur fyrir von-
inni hafna karlar og konur í öllum menn-
ingarheimum hugmyndafræði ógnarinnar
og snúa sér að því að leita friðar. Alls
staðar þar sem frelsið nær fótfestu hörfar
ógnin.“
Þar sem við erum öll hugsanleg fórn-
arlömb hugmyndafræði hatursins og af
því að hryðjuverkamenn telja að sér-
hverju mannslífi sé fórnandi fyrir sókn
þeirra eftir glundroða verður þjóð mín og
þín að halda áfram að fordæma morð á
saklausu fólki og hafna hatrinu sem elur
þetta ofbeldi af sér. Eins og Powell utan-
ríkisráðherra benti á í síðasta mánuði: „Á
síðustu mánuðum hafa allt of margar
hryðjuverkaárásir allt of víða komist í
fréttirnar. Á ferðamannastað á Balí. Í
strætisvagni fullum af börnum í Jerúsal-
em. Á markaðstorgi í Bombay. Í höf-
uðstöðvum Sameinuðu þjóðanna í Bagdad.
Úti fyrir heilagri mosku í Najaf í Írak.“
Bush forseti og Colin Powell utanrík-
isráðherra hafa byggt upp alþjóðlegt
bandalag f
um.
Bush fo
en 90 land
skipuleggj
Rúmlega 1
um til þes
taka hryðj
þeirra og
Aðgerði
handtöku
leiðtoga al
stjórnenda
gerðir geg
ystu samt
skipuleggj
Mörg rí
ur-Afríku
Qaeda. Ev
aðgerðarin
al-Qaeda-h
öðrum vís
starfsemi.
handtekið
Al-Qaed
eytt en þa
eftir.
Með stu
einnig háð
Írak. Band
þeirra rák
smíðaði og
11. september – tve
Eftir James I. Gadsden
S
VÍAR ganga á morgun að kjör-
borðinu til að taka ákvörðun um
hvort Svíþjóð eigi að gerast aðili
að Efnahags- og myntbandalagi
Evrópu (EMU) og taka upp hinn
sameiginlega gjaldmiðil Evrópusambands-
ríkjanna, evruna, í stað sænsku krónunnar.
Baráttan vegna þjóðaratkvæðagreiðslunn-
ar hefur verið hörð og á köflum hatrömm.
Atkvæðagreiðslan er einnig haldin í
skugga morðsins á Önnu Lindh, utanríkis-
ráðherra Svíþjóðar, sem lést á fimmtudag af
völdu stungusára er hún hlaut er ráðist var
á hana í verslun í miðborg Stokkhólms síð-
degis á miðvikudag. Í kjölfarið var hinni eig-
inlegu kosningabaráttu aflýst. Engir kosn-
ingafundir hafa verið haldnir síðstliðna
daga og kappræður sem áttu að fara fram í
sænska sjónvarpinu í gær voru felldar nið-
ur. Þess í stað mættu leiðtogar stjórnmála-
flokkanna sjö í almennar „samræður“ um
evruna, Svíþjóð og Evrópu.
Evrópusambandið tók ákvörðun um það
með samþykkt Maastricht-sáttmálans árið
1991 að stofna myntbandalag og taka upp
sameiginlegan gjaldmiðil í aðildarríkjunum.
Í raun eru aðildarríki skylduð til að taka upp
hinn sameiginlega gjaldmiðil nema um ann-
að sé samið. Þannig fengu Danir undanþágu
frá EMU eftir að Maastricht-sáttmálinn
hafði verið felldur í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Bretar hafa sömuleiðis ekki heldur tekið
upp evruna. Svíar hafa ekki formlega und-
anþágu frá EMU en í aðildarviðræðum
þeirra við Evrópusambandið á fyrri hluta
níunda áratugarins lýstu sænsku samninga-
mennirnir því yfir að Svíar myndu síðar
taka ákvörðun um hvort þeir gerðust aðilar
að EMU. Voru engin mótmæli lögð fram af
hálfu samningamanna Evrópusambandsins.
Hörð barátta – klofnir flokkar
Baráttan fyrir þjóðaratkvæðagreiðsluna
hefur verið óvenju hörð. Allir stjórnmála-
flokkar hafa tekið formlega afstöðu til máls-
ins. Jafnaðarmenn, Hægriflokkurinn,
Kristilegir demókratar og Þjóðarflokkurinn
styðja upptöku evrunnar. Vinstriflokkur-
inn, Umhverfisflokkurinn og Miðjuflokkur-
inn hafna hins vegar evrunni. Í flestum
flokkum eru eftir sem áður mjög skiptar
skoðanir og í raun má segja að sumir flokk-
ar séu klofnir í afstöðu sinni. Það á ekki síst
við um Jafnaðarmannaflokkinn. Samkvæmt
nýjustu skoðanakönnun SIFO, sem er virt-
asta stofnunin á sviði skoðanakannana í Sví-
þjóð, eru 51% kjósenda Jafnaðarmanna-
flokksins hlynntir evrunni en 36% á móti.
Margir þekktir ráðherrar, s.s. Margareta
Winberg aðstoðarforsætisráðherra og Leif
Pagrotsky atvinnulífsráðherra, eru til dæm-
is yfirlýstir andstæðingar.
Í raun er vart hægt að skilgreina stöðuna
út frá flokkspólitískum línum einvörðungu.
Þegar skoðað er hvernig fylkingarnar eru
myndaðar kemur margt forvitnilegt í ljós.
Stuðningur við evruna er mikill í Mið-Sví-
þjóð, ekki síst á Stokkhólmssvæðinu. Í
Norður-Svíþjóð er hins vegar yfirgnæfandi
meirihluti kjósenda (um 70%) á móti. Konur
eru mun líklegri til að vera á móti evrunni
en karlar. Þá eru menntaðir Svíar líklegri til
að vera hlynntir evrunni en ómenntaðir.
Verkamenn eru líklegri til að vera á móti en
stjórnendur, sérfræðingar og sjálfstæðir at-
vinnurekendur.
Jafnt stuðningsmenn sem andstæðingar
evrunnar hafa beitt bæðiefnahagslegum
sem pólitískum rökum.
Efnahagslegu rökin
Helstu efnahagslegu rök evruandstæð-
inga hafa verið þau að hugmyndin um EMU
sé í raun gölluð. Ekki sé hægt að móta sam-
eiginlega stefnu ESB-ríkjanna í efnahags-
og peningamálum einfaldlega vegna þess að
ríkin eru ólík og hafa mismunandi hags-
muni. Hagsveiflurnar sé ekki þær sömu.
Það getur
ríki en sa
gjaldmiðill
í Frankfu
endurspeg
síst sé hæ
ríkjanna
vaxtaákva
Svíþjóð leg
þess að R
fái að hald
Vissuleg
tjórnartæk
efnahagslí
sambandi.
að það mu
vinnuleysi
um og þar
verið lögð
þjóð muni
verðbólga
Stuðnin
leggja me
stöðugleik
inlegum g
sænska se
hann að fy
sé lítill gja
una berskj
um á peni
kom í ljós
unnar segj
upptöku ev
færi. Jafn
muni hætt
færa starfs
hluti af evr
Hin póli
ur verið m
segja mál
megi flytj
bandsins o
ECB. Rik
nær. Þá ót
ur samru
einungis e
um samrun
is með sam
sem ekki s
mjög afhug
Stuðnin
ekki megi
og Riksba
Sænskir kjósendur ákveða á morgun hvort taka
skuli upp evru í stað sænsku krónunnar. Stein-
grímur Sigurgeirsson hefur fylgst með umræðum
í Svíþjóð og segir stjórnmálarök hrífa sænska
kjósendur fremur en efnahagslegar röksemdir.
Pólitík fremu
en efnahagsm
GERUM GÖT Á
OSTATOLLMÚRA
Samtök verzlunar og þjónustugagnrýna í nýjasta fréttabréfisínu fyrirkomulag á innflutn-
ingi landbúnaðarafurða. Landbúnað-
arráðuneytið úthlutar árlega innflutn-
ingskvóta á „lágum“ tollum fyrir
ýmsar erlendar landbúnaðarafurðir,
þ.á m. osta. Innflytjendur bjóða í
kvótann og sá fær mestan kvóta, sem
býður hæst. SVÞ benda á að mörg
undanfarin ár hafi Osta- og smjörsal-
an, sem selur alla innlenda osta í
einkasölu, jafnframt fengið stærstan
hluta tollkvótans í sinn hlut. Þannig
hafi fyrirtækið fengið 35% ostakvót-
ans fyrir tímabilið 2003–2004 og af-
gangurinn dreifist á sjö innflytjendur.
Kristjana Axelsdóttir, starfsmaður
landbúnaðarráðuneytisins, segir í
Morgunblaðinu á fimmtudag að SVÞ
láti í það skína að ráðuneytið skammti
kvótann, en það sé alls ekki þannig,
heldur sé úthlutun á grundvelli upp-
boðs algerlega gegnsæ. Það er satt og
rétt, en er bara alls ekki mergurinn
málsins hér og kemur gagnrýninni
ekkert við. Það eru tollkvótarnir sjálf-
ir og ekki síður fyrirkomulagið á út-
hlutun þeirra, sem eru vandamálið.
Morgunblaðið hefur gagnrýnt út-
hlutun tollkvóta með uppboði allt frá
því núverandi löggjöf var sett árið
1995, um framkvæmd Íslands á skuld-
bindingum sínum samkvæmt WTO-
samningnum um viðskipti með land-
búnaðarvörur. Blaðið hefur bent á að
þetta fyrirkomulag hafi stuðlað að
ónauðsynlegri hækkun á verði inn-
fluttra landbúnaðarvara. Í frétt Morg-
unblaðsins á fimmtudag kemur fram
að meðalverðið, sem innflytjendur
greiddu fyrir kvótann í ár, var 228
krónur á hvert kíló. Það þýðir einfald-
lega að hvert kíló af innfluttum osti er
að jafnaði a.m.k. 228 krónum dýrara
en það þyrfti að vera, því að auðvitað
verða innflytjendurnir að fá þessa
peninga til baka í vöruverðinu. Svo er
það gert enn dýrara með 149 króna
magntolli á hvert kíló af osti, sem flutt
er inn samkvæmt kvótanum. Miklu
dýrari yrði þó ostur, sem væri fluttur
inn utan kvóta, því að þá leggst 30%
verðtollur á hvert innflutt kíló, auk
430–500 króna magntolls. Þetta þýðir í
raun að innflutningur osts utan kvóta
er ekki raunhæfur.
Uppboðsfyrirkomulagið þýðir hins
vegar að stórum seljanda á markaðn-
um á borð við Osta- og smjörsöluna er
í lófa lagið að neyta aflsmunar, bjóða
hátt í innflutningskvóta, þvinga þar
með aðra til að bjóða líka hærra og
hækka þannig verðið á innfluttum
osti, sem styrkir auðvitað samkeppn-
isstöðu innlendu framleiðslunnar. Það
er ekki einu sinni skylda að flytja inn
allan tollkvótann, sem úthlutað er,
þannig að fyrirtæki geta haft áhrif á
verð og samkeppnisaðstæður á mark-
aðnum án þess að selja sjálf neinn inn-
fluttan ost.
Þetta er það, sem Samtök verzlunar
og þjónustu gagnrýna með réttu. Við
þessar kringumstæður er deginum
ljósara að markmið WTO-samnings-
ins, um að landbúnaðurinn fái erlenda
samkeppni og að neytendur njóti þess
í lægra verði, nást ekki. Hægt væri að
sníða þennan ágalla af kerfinu og
breyta lögum þannig að innlendir
framleiðendur mættu ekki bjóða í inn-
flutningskvóta á vöru, sem er í sam-
keppi við þeirra eigin framleiðslu. Það
myndi stuðla að virkari samkeppni.
Einfaldast er þó að sjálfsögðu að hafa
ekkert hafta- og skömmtunarkerfi þar
sem engin þörf er fyrir það og leyfa
innflutning á osti og öðrum landbún-
aðarvörum á lágum eða engum tolli.
Þá yrðu innlendir framleiðendur að
treysta á að ostarnir þeirra seldust
vegna gæðanna, en ekki vegna þess að
útlendir ostar séu gerðir að rándýrri
„lúxusvöru“. Að halda því fram að inn-
lend ostaframleiðsla þrífist ekki nema
í skjóli tollmúra og skömmtunarkerfa
er götóttur málflutningur af hálfu
þeirra, sem halda því fram að íslenzkir
ostar séu hreinasta afbragð.
ENGIN LAUSN AÐ „FJARLÆGJA“ ARAFAT
Ísraelska ríkisstjórnin samþykkti ífyrrakvöld að „fjarlægja“ Yasser
Arafat, forseta heimastjórnar Palest-
ínumanna, en greip ekki strax til að-
gerða gegn honum, heldur sagði tíma-
setninguna og aðferðina verða
ákveðna síðar. Ísraelskir fjölmiðlar
hafa sagt frá því að ráðamenn velti
fyrir sér ýmsum kostum; að reka Ara-
fat í útlegð, fangelsa hann eða jafnvel
ráða af dögum.
Strax og ákvörðun Ísraelsstjórnar
varð kunnug, reið yfir byggðir Palest-
ínumanna bylgja mikillar reiði og al-
menningur flykktist út á götur og hét
því að fórna lífi sínu til að verja Ara-
fat.
Ísraelar telja Arafat standa á bak
við hryðjuverk öfgasamtaka gegn ísr-
aelskum borgurum og segja hann
hindrun í vegi friðarferlisins. Svo
sannarlega er Arafat enginn engill.
Hann hefur spillt fyrir friðarferlinu,
m.a. með því að láta undir höfuð leggj-
ast að láta öryggissveitir sínar ganga
milli bols og höfuðs á hryðjuverka-
samtökum og með því að neita að af-
henda Mahmoud Abbas, fyrrverandi
forsætisráðherra heimastjórnarinnar,
völd yfir öryggissveitunum. Nú hefur
hann hafið sama leikinn gagnvart nýj-
um forsætisráðherra, Ahmed Qurei.
Þetta breytir ekki því að það væru
skelfileg mistök af hálfu Ísraela að
hrekja Arafat frá völdum. Eins og við-
brögð palestínsks almennings sýna, á
hann þrátt fyrir allt víðtækan stuðn-
ing og flestir Palestínumenn líta á
hann sem sameiningartákn.
Ef Arafat yrði „fjarlægður“ myndi
það eingöngu verða til þess að ný hol-
skefla hryðjuverka riði yfir Ísrael og
þá myndi vítahringur hryðjuverka og
hernaðaraðgerða halda áfram. Arafat
í útlegð yrði miklu öflugra sameining-
artákn Palestínumanna en sá Arafat,
sem situr nú á skrifstofum sínum í
Ramallah og deilir við aðra palest-
ínska stjórnmálamenn um völd og
áhrif. Eigi einhver að ákveða að hann
fari frá völdum, eru það Palestínu-
menn, en ekki Ísraelar.