Morgunblaðið - 13.09.2003, Blaðsíða 58

58 LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Kl. 2, 4 og 6. með ísl. tali. Sýnd kl. 2. með ísl. tali. Sýnd kl. 4.10. með ísl. tali.
Sýnd kl. 10.20. B.i. 16.
Sýnd kl. 5.50, 8 og 10.20. B.i. 12.

Skonrokk FM 90.9
Sýnd kl. 8. B.i. 14.
Mögnuð spennumynd í anda The Mummy og X-Men 2 með hinum frábæra Sean Connery
sem fer fyrir hópi klassískra hetja sem reyna að bjarga heiminum frá örlögum brjálæðings!
Geggjaðar tæknibrellur og læti. Missið ekki af þessari!
FRUMSÝNING
Miðaverð 400 kr. Miðaverð 500 kr.
HUGSAÐU STÓRT
EINI THX LÚXUSSALUR LANDSINS
kl. 3.30, 6, 8.30 og 11.
Miðasala opnar kl. 13.30
Sýnd kl. 2 og 4. Ísl. tal.
Mestu illmenni
kvikmynda-
sögunnar
mætast í
bardaga
upp á líf og
dauða.
TVÆR VIKUR Á TOPPNUM Í USA
Miðaverð 500 kr.
Sýnd kl. 5.45, 8 og 10.15. B.i. 16.
Sýnd kl. 3, 5.30, 8 og 10.30. B.i. 12.
Fjölskyldumynd ársins!
Sýnd kl. 2, 4 og 6 með íslensku tali.
Sýnd kl. 2, 4, 6, 8 og 10 með ensku tali
MEÐ
ÍSLEN
SKU
OG EN
SKU
TALI
Barnapössun hefur aldrei
verið svona fyndin!
Frábær skemmtun
fyrir alla fjölskylduna.
Sýnd kl. 8 og 10.30. B.i. 12 ára.
Mögnuð spennumynd í anda The Mummy og X-Men 2 með hinum frábæra
Sean Connery sem fer fyrir hópi klassískra hetja sem reyna að bjarga
heiminum frá örlögum brjálæðings! Geggjaðar tæknibrellur og læti.
FRUMSÝNING
hvað segir fólkið?
JOHNNY Cash lést í gærmorgun 71
árs gamall. Hann hafði glímt við erf-
ið veikindi síðustu ár og missti að
auki lífsförunaut sinn, June Carter
Cash, snemma á þessi ári. Á æði-
löngum ferli, fyrsta lagið kom út
fyrir tæpri hálfri öld, tók Cash upp
hátt í 1.600 lög sem komið hafa út á
ríflega 500 plötum ef aðeins eru
taldar þær plötur sem komið hafa út
í Bandaríkjunum og Evrópu. Cash
kom 48 lögum á bandaríska Billbo-
ard-listanum á ferlinum og náði þar
meiri árangri en flestir aðrir. Á
sveitasöngvalista Billboard kom
hann 130 lögum. Þegar vinsældir
hans náðu hámarki 1969 seldust að
jafnaði 250.000 Johnny Cash-skífur
á mánuði í Bandaríkjunum.
John R. Cash fæddist 26. febrúar
1932 í Arkansas af skoskum ættum.
Roy faðir hans var baðmullarbóndi.
Engar heimildir finnast fyrir því
hvað er á bak við R-ið en líklegt að
það sé Ray í höfuðið á föður hans,
eða Reuben frá föðurafanum. Cash
var fjórða barnið af sjö og þurfti að
taka til hendinni á búinu um leið og
hann hafði getu til þess. Hann lang-
aði snemma til að verða skemmti-
kraftur og tólf ára gamall var hann
farinn að semja eigin sveitasöngva.
Hann sigraði í hæfileikakeppni í
unglingaskóla og eftir það varð ekki
aftur snúið.
Cash gekk í flugherinn þegar
Kóreustríðið hófst. Hann fékk þjálf-
un sem loftskeytamaður og var svo
sendur til Þýskalands þar sem hann
var næstu þrjú árin, kenndi sjálfum
sér á gítar og rak hann litla hljóm-
sveit, Landsberg Barbarians, sem
var víst ekki sérlega góð. Á þessum
tíma samdi hann meðal annars þrjú
þeirra laga sem áttu eftir að koma
honum í fremstu röð, Hey, Porter!
Folsom Prison Blues og I Walk the
Line.
Heim í tónlistina
Þegar hann hafði náð lið-
þjálfastöðu var hann búinn að fá
nóg af hernum og sneri aftur heim
til að verða tónlistarmaður. Til að
byrja með settist hann að í San Ant-
onio en til að komast nær tónlistinni
fluttist Cash síðar til Memphis sem
var þá ein helsta tónlistarborg
Bandaríkjanna. Þar stofnaði hann
tríó og lá í Sam Phillips um að kom-
ast að hjá Sun-útgáfunni, sem var
helsta útgáfa í hinni nýju gerð
sveitatónlistar sem Cash og félagar
léku og kallaðist rokkabillí, eins-
konar frum-rokk. Phillips var fastur
fyrir en lét til leiðast er Cash sat á
dyraþrepinu einn morguninn þegar
Phillips kom til vinnu sinnar. Hon-
um leist svo ekkert á þau gospel-lög
sem Cash vildi helst syngja en bað
hann þó að koma aftur og þá með
hljómsveitarfélaga sína. Allt fór á
sömu lund, Phillips leist ekkert á
sveitarskotna trúartónlistina sem
þeir félagar vildu spila, en áður en
hann rak þá út spurði hann hvort
þeir ættu ekkert annað en trúar-
tónlist. Þá leyfði Cash honum að
heyra Hey Porter! og björninn var
unninn. Fyrsta smáskífan kom svo
út undir nafninu Johnny Cash and
the Tennessee Two með Cry, Cry,
Cry á b-hliðinni í júní 1955.
Cash varð fljótlega gríðarlega
vinsæll en átti samt í stöðugum úti-
stöðum við Sam Phillips, enda vildi
sá síðarnefndi ekki gefa út stórar
plötur með Cash, hafði enn trú á
smáskífunni sem besta útgáfuform-
inu. Þegar við bættist að Phillips
vildi alls ekki gefa út plötu með
trúarsöngvum, sem Cash sótti þó
fast, hlaut að fara svo að Cash færi
annað sem hann og gerði, samdi við
Columbia-útgáfuna 1958. Hann var
búinn að spara sér
bestu lögin sem hann
samdi á árunum 1957–
58 og tók þau svo upp
fyrir Columbia, auk-
inheldur sem hann
hljóðritaði einnig
plötu með trúar-
söngvum sama ár.
Dóp og drykkja
Á næstu árum varð
Johnny Cash einn
helsti tónlistarmaður
Bandaríkjanna, gríð-
arlega vinsæll og af-
kastamikill. Vinsæld-
irnar kölluðu á mikla
vinnu og mikil ferða-
lög og sem algengt var
á þessum tíma greip
Cash til amfetamíns til
að halda dampi, en því
hafði hann kynnst í
hernum. Amfetamínið
var til að halda í við
frægðina, en síðan
drakk hann til að
koma sér niður á jörð-
ina aftur. Getur nærri að neysla hafi
haft áhrif á hann sem tónlistar-
mann, en hún spillti einnig fyrir í
einkalífinu og endaði með því að
hann skildi við fyrstu eiginkonu
sína, en með henni átti hann fjögur
börn og eitt þeirra, dóttirin Ros-
anne, er þekkt tónlistarkona vestan
hafs.
Það varð Johnny Cash til bjargar
að 1966 kynntist hann seinni eig-
inkonu sinni, June Carter, sem var
úr Carter-tónlistarfjölskyldunni
frægu, og hún kom honum á réttan
kjöl, þurrkaði hann upp og glæddi
með honum guðstrúna sem mjög
hafði dofnað á árunum í eyðimörk-
inni en varð honum styrkur upp frá
því.
Endurnærður varð Cash vinsælli
en nokkru sinni og hélt þeim vin-
sældum næsta áratuginn eða svo, en
uppúr miðjum áttunda áratugnum
dró verulega úr þeim og enn er
komið var fram á þann níunda. Eftir
að Columbia sagði upp samningi
hans árið 1985 gekk honum illa að
komast á samning aftur þar til hann
samdi við American-útgáfuna 1994.
Þær plötur sem hann gerði fyrir
American eru iðulega taldar með
hans bestu verkum og öfluðu honum
nýrra áheyrenda meðal ungs fólks,
enda söng hann á þeim plötum ýmis
lög eftir yngri tónlistarmenn, eins
og til að mynda Nick Cave, U2 og
Will Oldham.
Áralöng veikindi
Cash glímdi við veikindi árum
saman, en almenningur varð þeirra
fyrst var þegar hann missti gít-
arnögl á tónleikum í Nashville og
tókst ekki að taka hana upp. Það tók
síðan talsverðan tíma að greina
hvað bjátaði á eins og Cash lýsti í
viðtali um það leyti sem síðasta
hljóðversplata hans kom út: „Fyrst
sögðu [læknar] að ég væri með Shy-
Dregor heilkennin, svo komust þeir
að því að það væri Parkinson-veiki,
síðan aftur Shy-Dregor heilkenni,
þá Autonomic Neuropathy, sem ég
veit ekki alveg hvað er annað en að
ég verð gamall og hrumur.“
Á síðasta ári var hann þungt hald-
inn en tók þó upp plötu, The Man
Comes Around, sem kom út á síð-
asta ári. Hann sagðist hafa háð
harða baráttu við líkamann til að
andinn kæmi sínu fram, sum lag-
anna þurfti hann að syngja í nokkr-
um lotum.
Cash var sveitasöngvari alla tíð
þótt hann hafi verið í fararbroddi í
rokkabillí og þjóðlagapoppi. Lögin
hans voru harmsöngvar, slysafrétt-
ir, morðsögur, dánarminningar og
tregaljóð um óendurgoldna ást –
besta leiðin til að sigrast á erf-
iðleikum er að syngja um þá, sagði
hann ævinlega. Kris Kristofferson
lét þau orð falla um Cash eitt sinn að
hann væri gangandi þversögn, hálf-
ur sannleikur og hálfur tilbúningur.
Aðrir hafa lýst honum sem hann
hafi verið eins og einn af spámönn-
um Gamla testamentisins og sjálfur
sagðist hann vera eins og þyrnitré í
stormviðri.
Cash varð sjötugur á síðasta ári
og lét þá þau orð falla að hann
myndi ekki yfirgefa áheyrendur
sína á meðan hann lifði; „á meðan
fólk vill hlusta á mig verð ég til stað-
ar, sama hvað“. Hann stóð við þau
orð.
Sveitasöngvari
alla tíð
Johnny Cash lét ekki deigan síga; hann var að
hljóðrita nýja plötu þegar hann féll frá.
Bandaríski tónlistarmaðurinn Johnny Cash
lést í gærmorgun. Árni Matthíasson segir
frá tónlistarferli Cash sem stóð samfellt í
um hálfa öld og var fráleitt lokið.