Morgunblaðið - 13.09.2003, Page 40

MINNINGAR
40 LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Soffía Vilhjálms-dóttir fæddist í
Óseyrarnesi 5. maí
1913. Hún lést í
Reykjavík 4. septem-
ber síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Guðbjörg Jónsdóttir
frá Helluvaði á Rang-
árvöllum, f. 3.4. 1870,
og Vilhjálmur Gísla-
son, ferjumaður, f. á
Stóra-Hofi á Rangár-
völlum 20.8. 1874.
Systkini Soffíu voru:
1) Guðbjörg, f. 9.11.
1896, Stefanía, f. 29.3.
1902, Gísli, f. 7.11. 1903, Jóna Guð-
ríður, f. 6.10. 1905, Geir, f. 11.5.
1907, Sigurgeir, f. 28.5. 1909, og
Sigurbjörg, f. 10.4. 1916. Soffía
var næstyngst systk-
inanna.
Áður en Soffía hóf
iðnrekstur hafði hún
unnið við bókhald
hjá Arilíusi Ólafssyni
endurskoðanda í
Reykjavík. Ung vann
Soffía við verslunar-
störf hjá Guðlaugi
Pálssyni, kaupmanni
á Eyrarbakka. Árið
1947 stofnaði hún
prjónastofuna Peys-
una, ásamt Sigríði
Bogadóttur og Lilju
Þorvarðardóttur, og
ráku þær fyrirtæki sitt í áratugi.
Útför Soffíu verður gerð frá
Oddakirkju á Rangárvöllum í dag
og hefst athöfnin klukkan 14.
„Skein yfir landi sól á sumarvegi,“
vandaði freknótt stelpuhnáta sig við
að skrifa þar sem hún sat við eldhús-
borðið í kjallaranum á Ásabergi hjá
afa sínum og ömmu þar sem hún ólst
upp. Þetta var forskriftin sem hún
Soffa, þá ung stúlka, gaf henni litlu
systurdóttur sinni. Forskriftin gerði
það seinna að verkum að þegar
Hadda sat í kartöflugeymslunni og
var að brjóta spírur af kartöflum,
sem var eitt aleiðinlegasta verk sem
hún gerði þegar hún var krakki, þá
hljóp hún af og til inn í hús og las
nokkrar línur í Gunnarshólma, sem
hún þuldi svo og lærði meðan hún
braut spírurnar, þar til hún kunni
hann allan. Löngu seinna þegar
stelpan var orðin mamma mín kom
ekki annað til greina hjá mér en að
læra þetta merkilega kvæði af fúsum
vilja. Soffa hélt áfram að sá ljóða-
fræjum og einn daginn færði hún
mér ljóðasafn Jónasar Hallgrímsson-
ar. Eftir að hún var orðin gömul og
hætt að keyra fékk mamma mig til að
fara með sig og Soffu í bíltúr austur í
„kofa“ nokkrum sinnum. Það urðu
mér og krökkunum mínum eftir-
minnilegar stundir. Þessi síðustu ár
var minnið mikið búið að gefa sig hjá
henni, en eitt skiptið á leiðinni austur
þegar Skjaldbreiður blasti við þurfti
ekki nema nokkur orð úr ljóðinu þá
var það þarna allt og hún hafði unun
af því að fara með það.
Kímnigáfa og prakkaraskapur var
á sínum stað og í góðu lagi hjá Soffu
frænku alla tíð. Smá dæmi um það er
þegar við vorum að koma frá Laug-
arvatni og ég benti henni út um bíl-
rúðuna á Laugardalsfjallið til að sýna
henni hvað það væri fallegt þetta
kvöld. Hún leit ekki við því og sagðist
svo oft hafa séð það en spurði hvort
það hefði eitthvað breyst. Þetta þótti
mér sérstaklega skondið vegna þess
að fáa aðra hef ég heyrt dást eins
mikið að náttúrunni. Allt fram að síð-
asta sumrinu hennar þráði hún að
komast út á land þegar fór að vora og
hálfníræð keyrði hún sjálf á bílnum
sínum með mömmu norður Kjöl. Í
fyrra þegar við fórum saman á Eyr-
arbakka þurfti að huga að kartöflum.
Á meðan við vorum að reyta sat hún
langa stund á stól undir skúrnum og
horfði vestur á Bakka. Þar fannst
henni gott að sitja og láta goluna
hvísla að sér orðum og yl frá öðrum
tíma.
Ég þakka Soffu frænku fyrir allt
og í veganesti læt ég þetta bænavers
sem Guðbjörg langamma, móðir
Soffu, fór með á kvöldin þegar hún
svæfði börnin:
Heimsins þegar hjaðnar rós
og hjartað klökknar,
Jesús, gef mér eilíft ljós
sem aldrei slokknar.
(Höf. ók.)
Jónína Óskarsdóttir.
Móðursystir mín Soffía Vilhjálms-
dóttir lést á Elliheimilinu Grund 4.
september eftir erfið veikindi. Þakka
ég starfsfólki Grundar góða umönn-
um sem hún hlaut.
Vil ég minnast hennar með nokkr-
um orðum.
Dugnaði hennar og atorku við það,
sem hún vann að, verður ekki lýst.
Það þrekvirki að stofna Prjónastof-
una Peysuna var henni og þeim sem
að stóðu til mikils sóma. Hjálpsemi
hennar og umhyggja fyrir öðrum,
sem minna máttu sín, verður mörg-
um í minni.
Henni á ég ótal margt að þakka,
því að allt frá unglingsárum mínum,
er ég kom til Reykjavíkur, var hún
mér sem besta móðir.
Heimili hennar á Skeggjagötu 12
stóð mér ávallt opið og þar átti ég
gott skjól og umhyggju, sem aldrei
gleymist.
Ung varð ég ekkja og þá stóð Soffa
eins og hún var ávallt kölluð við hlið
mér eins og klettur og gerði allt, sem
í hennar mannlega mætti stóð, til
þess að hjálpa mér, styðja mig og
styrkja.
Síðar þegar ég fór utan til náms
var Soffa mín hjálparhella og fjár-
haldsmaður.
Alla tíð síðan hef ég átt henni skuld
að gjalda.
Margar voru þær ánægjustundir,
sem við frænkurnar áttum saman, og
þá sérstaklega í sumarbústað hennar
að Gili í Laugardal þar sem fallegur
skógur ber í dag umhyggju hennar
vitni, sannur sælureitur, sem hún var
vakin og sofin við að rækta.
Við andlát Soffu kemur mér í hug
þetta vers í þýðingu Sveinbjarnar
Egilssonar:
Nú legg ég augun aftur,
ó, Guð, þinn náðarkraftur
mín veri vörn í nótt.
Æ, virzt mig að þér taka,
mér yfir láttu vaka
þinn engil, svo ég sofi rótt.
Að leiðarlokum í þessum heimi
þakka ég frænku minni fyrir allt, sem
hún gerði fyrir mig, og bið Guð að
blessa minningu hennar.
Lára Vigfúsdóttir.
Störin á flánni
er fölnuð og nú
fer enginn um veginn
annar en þú.
Í dimmunni greinirðu
daufan nið
og veizt þú ert kominn
að vaðinu á ánni.
(Hannes Pétursson.)
Komdu sæl, ég heiti Soffía. Mig
langar til að fá þig til að selja peysur
fyrir mig. Sú sem ávarpaði mig þann-
ig í Kaupfélaginu í Búðardal var
Soffía Vilhjálmsdóttir iðnrekandi,
sem ásamt Sigríði Bogadóttur og
Lilju Þorvarðardóttur átti Prjóna-
stofuna Peysuna, sem þá var rótgróið
og vel þekkt fyrirtæki.
Þegar þessar bjartsýnu konur
hófu iðnrekstur skömmu eftir stríðs-
lok voru höft á allan innflutning.
Bæði vélar og garn voru ófáanleg að
utan án leyfa. Þær byrjuðu því á því
að kaupa gamlar vélar af Prjónastof-
unni Framtíðinni og prjónuðu úr ís-
lensku bandi og lopa. Hver fyrir sig
bjuggu þær yfir kunnáttu og reynslu
sem nýttist vel við framleiðsluna.
Sigríður kunni á prjónavélarnar,
Lilja sneið og saumaði og Soffía, sem
hafði unnið við bókhald á endurskoð-
unarstofu, sá um reikningshald og
sölu.
Smekkvísi, dugnaður og þraut-
seigja fleytti þeim yfir erfitt hafta-
tímabil. Nýjar vélar voru keyptar,
starfsfólki fjölgað og eigið húsnæði
keypt í Bolholti 6 og Prjónastofan
Peysan varð eitt virtasta fyrirtækið í
þessari grein.
Í framhaldi af samtali okkar Soffíu
í Búðardal upphófst ekki bara sölu-
mennska fyrir Peysuna heldur rót-
skemmtilegur félagsskapur og vin-
átta við þessa stórbrotnu konu. Það
er erfitt að minnast Soffíu í fáum orð-
um, helst þyrfti að skrifa heila bók.
Ég ætla að byrja á árstíðunum en
þær höfðu allar ákveðnar athafnir í
för með sér. Veturinn kaldur og
dimmur var ekki alslæmur. Þá kom
skíðasnjórinn, ófáar ferðir farnar
upp á Hellisheiði og arkað í átt að
Meitli eða eitthvað út í buskann. En
snjór og frost buðu upp á fleira en
skíðaferðir. Einn kaldan vetrardag
sá ég að hún hafði lagt fjalir yfir sval-
irnar heima hjá sér og spurði hvað
þetta væri? „Þetta er allsnægtaborð-
ið,“ svaraði hún. Þarna gaf hún smá-
fuglunum hvern dag og keypti fugla-
fóður í sekkjum. Á vetrarsólstöðum
var haldin veisla á Prjónastofunni og
því fagnað að daginn færi að lengja.
Þá var hún líka búin að færa Mæðra-
styrksnefnd peysur í kössum og allt-
af fann hún einhverja sem voru í
hönk og hjálparþurfi fyrir jólin. Hún
hafði þann háttinn á að senda ávís-
anir útgefnar af Landsbankanum í
pósti. Þá vissi enginn hver gaf. Ég
komst að þessum ávísunarsending-
um hennar þegar hún varð sjötug. Þá
frábað hún sér afmælisgjöf en bað
mig í staðinn að gefa illa stöddum
peningagjöf og hafa sama háttinn á.
Þá kom vorið og mér var boðið
austur í Fljótshlíð því það voraði
fyrst fyrir austan. Svo var beðið eftir
lóunni og fylgst með komu far-
fuglanna. Farið var í páskamessu í
Langholtskirkju. Þar var konsert.
Það var ekki verra fyrir þann mús-
íkaðdáanda sem Soffía var að fá fal-
lega tónlist með guðsorðinu.
Sumrinu fagnaði Soffía betur en
nokkur sem ég þekkti. Það var henn-
ar árstíð. Þá hófst ræktunin bæði við
sumarbústaðinn austur í Laugardal
og við Rauðavatn þar sem hún rækt-
aði skóg en henni var mikið kappsmál
að græða landið. Sumarbústaðurinn
var hennar paradís. Þar var gestum
vel fagnað með góðum veitingum og
uppbyggilegum umræðum um eilífð-
armálin og málefni líðandi stundar.
Soffía notaði öll sín sumarfrí til að
ferðast um landið og ferðir með
henni eru eftirminnilegar. Hún
þekkti landið vel og hún var óhrædd
við að keyra yfir óbrúaðar ár sem
voru margar bæði á Kili og Sprengi-
sandi. Hún sagði: „Bara að fara
snemma að morgni þá eru þær vatns-
minni,“ óð svo út í með staf í hendi og
fann vaðið á ánni.
Soffía var ógift og barnlaus. Heim-
ili hennar á Skeggjagötu 12 var alltaf
opið frændfólki og vinum sem nutu
hennar einstöku hjálpsemi. Það er
oft talað um fólk sem ekkert aumt má
sjá en Soffía mátti ekki um neitt
aumt heyra. Í einu kvöldrabbi okkar
hafði ég orð á því hvað það væri dýrt
að fá síma. Þá sagði hún: „Það er gott
að þú minnist á síma, ég ætla að biðja
þig að gefa gamalli konu helming í
síma.“ „Hvað heitir þessi kona?“
spurði ég. „Það veit ég ekkert um,
hún leigir hjá nágranna mínum og
hann hefur áhyggjur af henni einni í
kjallaranum símalausri,“ var svarið.
Þannig leystust símamál þessarar
nafnlausu nágrannakonu hennar.
Á hverju hausti fór Soffía inn að
Hvítárvatni. Himinninn var hvergi
fegurri að hausti en þar og fjöllin
hvergi blárri.
Það er komið að kveðjustund.
Haustferðin í ár verður ekki farin inn
að Hvítárvatni heldur til annarra og
blárri fjalla og upphimins fegri. Full
þakklætis kveð ég Soffíu um stund.
Bið Guð að blessa hana og fjölskyldu
hennar alla.
Bertha Snorradóttir.
Kær vinkona okkar hefur fengið
friðinn. Þegar við hittum hana í
fyrsta skipti á prjónastofunni Peys-
unni í Bolholti tók hún á móti okkur á
gúmmístígvélum upp að hné, með
dekk sitt í hvorri hendi og var að búa
sig undir að skipta um dekk á bílnum
sínum. Hún hvessti á okkur augun –
átti von á okkur. Hvað er ykkur á
höndum, krakkar mínir? Við höfðum
eiginlega fengið hana í arf, ef svo má
að orði komast, með barnafataversl-
un sem við höfðum fest kaup á.
Þarna hófst farsælt samstarf og
vinátta á milli okkar. Við vorum tíðir
gestir á prjónastofunni. Þarna bjugg-
um við til peysur í samvinnu, út-
prjónaðar peysur og prjónajakka,
sumarpeysur og jólapeysur. Þetta
var ógleymanlegur tími. Að búa til
mynstur, ákveða garn og sjá svo
peysurnar verða til í hundraðatali,
prjónaðar, pressaðar og ekki síst
seldar.
En þetta var ekki allt. Soffía var
okkur svo góð og hlý. Hún vissi meira
en margur. Það er ekki langt síðan
við sátum saman tvær í ákveðnum til-
gangi. Það var ekki til einskis. Soffía
átti yndislegt athvarf við Laugar-
vatn. Þar fengum við að njóta gest-
risni hennar og mýsnar fengu sitt.
Ein saga af Soffíu, nýleg. Hún
lagði af stað ein austur í bústaðinn
sinn á sínum bíl með nesti í körfu.
Þegar hún kom að Laugarvatni
ákvað hún að skella sér upp að Gull-
fossi og þegar þangað kom var upp-
lagt að renna upp á Kjöl. Þó nokkur
umferð, ekkert mál. Þar lagði hún
bílnum, settist út í móa og gerði sér
gott úr körfunni góðu. Nokkrir gáfu
sig á tal við hana, eina konu af eldri
kynslóðinni. Jú, allt í lagi með mig, ég
er bara að fá mér hressingu. Síðan
skellti hún sér á Blönduós, gisti á
hótelinu og ók svo heim til Reykja-
víkur, næsta morgun, á níræðisaldri.
Hvað?
Dyrabjöllu er hringt, þetta er
Soffía. Hérna er sunnudagsmatur-
inn, ég held ykkur veiti ekki af því,
með öll þessi börn. Poki með lamba-
læri og öllu tilheyrandi frá kaup-
manninum. Ýmis heilræði fylgdu
með og guðsblessun.
Vinátta og tryggð Soffíu var okkur
ómetanleg og ógleymanleg.
Guð blessi minningu stórbrotinnar
konu.
Sólveig og Pétur.
SOFFÍA
VILHJÁLMSDÓTTIR
Elskulegur sonur okkar og bróðir,
HENRY EINAR FINK,
lést í Los Angeles föstudaginn 5. september
síðastliðinn.
Þeim, sem vilja minnast hans, er bent á líknar-
deild Landspítalans í Kópavogi.
Kort eru seld í síma 543 1151.
Steinunn Einarsdóttir Fink,
Albert Fink,
Dísa Fink.
Elskuleg systir okkar og mágkona,
BIRNA ÁRMANNSDÓTTIR,
Hátúni 12,
Reykjavík,
lést á Landspítalanum í Fossvogi föstudaginn
5. september.
Guðný Ármannsdóttir, Baseer Paracha,
Vigfús Ármannsson, Sæunn Sigursveinsdóttir,
Heiða Ármannsdóttir, Halldór Frank,
Jón Birgir Ármannsson.
Móðir og tengdamóðir okkar,
ÁSDÍS MARÍA MOGENSEN,
Lönguhlíð 3,
Reykjavík,
andaðist laugardaginn 6. september sl.
Útför hennar hefur farið fram í kyrrþey að ósk hinnar látnu.
Sérstaklega færum við starfsfólki L-5 á Landspítala Landakoti þakkir fyrir
alúð og góða umönnun.
Guðrún Mogensen, Magnús Björgvinsson,
Karen Mogensen, Þórleifur Friðriksson,
barnabörn, barnabarnabörn
og barnabarnabarnabarn.
Hjartkær eiginkona mín og systir okkar,
GUÐRÚN MARKÚSDÓTTIR STOFFEL,
andaðist í Lancaster Kaliforníu miðvikudaginn
27. ágúst.
Bálför hefur farið fram.
Edward Stoffel,
Helga Markúsdóttir,
Einar Markússon, Jóhanna Markúsdóttir.
Lundi V/Nýbýlaveg
564 4566 • www.solsteinar.is