Morgunblaðið - 23.12.2004, Blaðsíða 42

42 FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
Með Guðmundi á Eg-
ilsá er genginn einn af
merkustu sonum
Skagafjarðar.
Hann var fæddur á
Egilsá í Norðurárdal. Þar ól hann ald-
ur sinn og vann sitt ævistarf, sem var
ærið að vöxtum.
Hvorttveggja var að honum entist
starfsorka óvenju lengi og jafnframt
var vilji hans sterkur til að verk
gengju hratt og vel fram.
Tímamótin í lífi hans verða 1932.
Það ár er hann skráður bóndi á Eg-
ilsá og festir hann ráð sitt og flytur
brúði sína, Önnu Gunnarsdóttur,
heim í Egilsá. Samhentari lífsföru-
nauta hef ég enga þekkt en þau. Árið
✝ Guðmundur Lilj-endal Friðfinns-
son fæddist á Egilsá í
Skagafirði 9. desem-
ber 1905. Hann lést á
heilbrigðisstofnun
Skagafjarðar 4. des-
ember síðastliðinn
og fór útför hans
fram frá Silfrastaða-
kirkju 17. desember.
1950 koma út tvær
skáldsögur eftir hann.
Hlutu þær góða dóma
og seldust vel. Síðan rak
hver skáldsagan aðra
og á næstu 10 árum
skipar hann sér á bekk
með fremstu rithöfund-
um þjóðarinnar. Síðast-
liðin 40 ár hefur Guð-
mundur á Egilsá verið
eitt af gleggstu kenni-
leitunum í skagfirsku
menningarumhverfi.
Síðasta verk hans sem
út kom, Þjóðlíf og þjóð-
hættir, er gefið út af
Erni og Örlygi árið 1991. Fyrir það
viðamikla verk um þjóðleg efni hlaut
Guðmundur Davíðspennann, sem er
mikil viðurkenning.
Haustið 1974 flytja þau til Reykja-
víkur. Við skrifuðumst á þennan vet-
ur. Í bréfi innti ég Guðmund um hvað
hann væri að skrifa þá um stundir. Og
svarið kom um hæl. Hann var ekkert
að skrifa og gat ekki skrifað.
,,Sá sem hefur misst sína á og sinn
Dal og sinn Hnjúk skrifar ekki bæk-
ur.“
Með vorinu fluttu þau hjón aftur að
Egilsá. Skáldgáfan gafst honum aftur
og hann átti eftir að senda frá sér
margar og merkar bækur.
Ég vil að leiðarlokum þakka Guð-
mundi á Egilsá fyrir áratuga ná-
grenni og vináttu. Ef einhvers þurfti
með var hann boðinn og búinn að
koma til hjálpar.
Eitt smáljóð Guðmundar hefst
þannig: „Blámi er yfir þótt skefli
skafl.“ Annað ljóð hans byrjar svo:
„Langt fram á Lambárfjalli ljóð í
þögninni grær.“
Fyrri ljóðlínan lýsir lífsviðhorfi.
Hversu dimmt sem var í kring og
þungt fyrir fæti vissi hann að élin
birtir upp og fram úr tæki, og hann sá
jafnan fyrir sér blámann sem yfir var.
Hann var hamingjumaður í lífi sínu
og starfi. Hann var skáldið sem átti
sína á og sinn dal. Hann gekk grónar
hlíðar dalsins sem gáfu honum við-
urværi, og hann gekk einnig fjöllin
þar sem ljóðin gróa í þögninni.
Blessuð sé minning Guðmundar á
Egilsá.
Gunnar Oddsson.
Einn besti vinur minn er hniginn til
moldar. Hann hringdi í mig fyrir
þremur vikum og við ræddum saman.
Hann hringdi ekki til að tala um
slappleika sinn, nei, hann hringdi til
að ræða heimsmálin og það sem efst
var á baugi á Íslandi og spurði síðan
hvort allt gengi ekki vel hjá mér per-
sónulega og í vinnu.
Við Guðmundur héldum góðu sam-
bandi allt frá því ég kynntist honum,
er ég gerðist sóknarprestur á Mik-
labæ í vetrarbyrjun 1978. Hann kom
iðulega við á Miklabæ, þegar hann
átti leið um hlaðið, annaðhvort á leið-
inni fram að Egilsá eða út á Krók. Við
ræddum á þeim tíma mest um búskap
og fylgdist hann vel með því sem ég
var að gera í þeim efnum og einnig
var honum hugleikið að ræða framtíð
Egilsár og hafði hann margsinnis
samband við mig um þau mál, er ég
var kominn til Reykjavíkur. Já, það
er raunar furðulegt að einn besti vin-
ur minn hefði orðið 100 ára á næsta
ári, ég sem er rétt skriðinn yfir 50 ár-
in. Þrátt fyrir háan aldur voru engin
ellimörk á huga hans og hugsun, öðru
nær, hann hafði fram til síðasta dags
gott minni og ræddi ekki síður mál-
efni nútímans en fyrri áratuga. Guð-
mundur hafði ávallt samband við mig,
þegar hann kom suður og hittumst
við þá yfirleitt og sagði hann mér þá
fréttir úr Skagafirði og ávallt ræddi
hann um menn og málefni á jákvæðu
nótunum og hallmælti aldrei nokkr-
um manni í mín eyru. Ég tel það hafi
verið mikið lán fyrir mig að kynnast
Guðmundi og það var vel tekið á móti
okkur Elsu, þegar Guðmundur og
Anna buðu okkur að Egilsá fljótlega
eftir að við komum norður. Dætur
okkar Svanhildur Ólöf og Herdís
muna enn eftir því hversu elskuleg
þau hjónin voru við þær. Vinátta okk-
ar Guðmundar styrktist er ég jarð-
söng Önnu konu hans í Silfrastaða-
kirkju, laugardaginn 5. júní 1982 og
vígði síðan grafreit á Egilsá og kap-
ellu (garðhús), er Anna var jarðsett
þar.
Ég þakka Guðmundi góða og
trygga vináttu og ég votta aðstand-
endum samúð á erfiðri kveðjustund.
Þórsteinn Ragnarsson,
fyrrverandi sóknarprestur
á Miklabæ.
„Allt, sem þér viljið, að aðrir menn
gjöri yður, það skuluð þér og þeim
gjöra.“ Þessi ritningarorð úr Matte-
usarguðspjalli hafa verið einkunnar-
orð afa og hans lífsmottó í áranna rás.
Það eru liðin nærri fjörutíu ár síðan
við bræðurnir kynntumst Guðmundi
og Önnu, þegar við vorum pollar
sendir í sveit norður að Egilsá í
Skagafirði. Fyrstu árin vorum við
sem borgarbörn í sveitinni en urðum
síðar vinnumenn fram til 16 ára ald-
urs. Minningin um okkar fyrstu kynni
og æ síðan rista djúpt í huga okkar,
því kærleikurinn og hlýjan, sem ein-
kenndi allt þeirra viðmót, var einstök.
Afi og amma, eins og við krakkarnir
kölluðum þau, ráku barnaheimili að
Egilsá í áraraðir. Þar voru allt að 85
krakkar á öllum aldri saman komin
og því alltaf mikið líf og fjör. Alltaf
var séð fyrir því að allir hefðu nóg fyr-
ir stafni bæði innanhús og utan og
þess gætt að öll verkefni hefðu ákveð-
in uppeldisleg gildi. Allt hafði ákveð-
inn tilgang, náttúran og landið, dýrin
og mennirnir og okkur var kennt að
bera virðingu fyrir öllu í okkar dag-
lega lífi. Mikið var lagt upp úr kristi-
legu uppeldi, manngæsku og kær-
leika. Við eigum og geymum margar
og góðar minningar frá dvöl okkar á
Egilsá.
Amma lést árið 1982.
Afi var sívinnandi og aldrei verk-
laus. Hann var mikill athafna- og
atorkumaður og lét sér fátt óviðkom-
andi. Hann kom víða við og hafði
skoðanir á hinum ýmsu málefnum og
lét til sín taka víða þó ekki bærist
hann á í pólitíkinni.
Hann sat oft við skriftir tímunum
saman, og kom fyrir að hann bar sig
upp við okkur varðandi ýmis orð og
orðasambönd.
Ritstörfin voru honum mjög hug-
leikin og eftir hann liggja bæði barna-
og unglingabækur, fræðibækur, ljóð
og leikrit. Margar af bókum hans las
hann ýmist sjálfur eða voru teknar til
lestrar hjá Ríkisútvarpinu.
Afi hafði yndi af bústörfum og var
mikill áhugamaður um trjárækt, sem
glöggt má sjá í Norðurárdalnum við
bæjarstæðið og uppi í hlíðinni við Eg-
ilsá.
Hann fylgdist vel með tíðarandan-
um, var fordómalaus og gladdist yfir
öllum jákvæðum framfarasporum
manna og málefna. Hann fylgdist allt-
af með okkur krökkunum sínum og
lét sér annt um velferð okkar. Hann
var höfðingi heim að sækja og aldrei
komið að tómum kofunum, hvort sem
hann vissi af ferðum okkar eða ekki.
Ef ekki var hangikjöt á boðstólum þá
var slegið í pönnukökurnar sem hann
var snillingur í.
Afi hélt hús að Egilsá fram á þetta
ár þrátt fyrir að drægi úr þreki hans
síðustu misserin, og hefur það verið
honum mikilvægt að geta hugsað um
sig sjálfur, þrátt fyrir háan aldur. Ef
eitthvað kom upp á varðandi bilanir í
húsinu, í rafmagni eða einhverju
öðru, átti hann það til að hringja eftir
aðstoð, og voru málin þá oftar en ekki
leyst í gegnum síma, slík var þekking
hans á öllu sem hann tók sér fyrir
hendur.
Náin fjölskyldutengsl hafa alla tíð
einkennt fjölskyldu afa og persónuleg
kynni okkar bræðranna við dætur
afa, tengdasyni og önnur ættmenni
hefur einkennst af vináttu og kærleik.
Kæru vinir. Kristín, Sigurbjörg,
Sigurlaug og fjölskyldur. Við vottum
ykkur innilega samúð. Guð blessi
ykkur öll.
Blessuð sé minning afa á Egilsá.
Páll Einar og Halldór.
GUÐMUNDUR
LILJENDAL
FRIÐFINNSSON
✝ Gunnar Einars-son fæddist í
Keflavík 29. maí
1919. Hann lést á
Heilbrigðisstofnun
Suðurnesja 10. des-
ember síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Einar Guðbergur
Sigurðsson skipstjóri
og útgerðarmaður í
Keflavík, f. 22. sept-
ember 1892, d. 26.
febrúar 1947 og
María Guðmunds-
dóttir, f. í Miðnes-
hreppi í Gullbringu-
sýslu 20. mars 1899, d. 28.
desember 1983. Systkini Gunnars
voru Lúðvík Ferdinand, f. 1918,
d. 1934, Guðrún, f. 1920, d. 1996,
Bergþóra Hulda, f. 1921, d. 1930
og Ingimar, f. 1925, d. 2001.
Gunnar kvæntist 22. september
1947 Bergeyju Jóhönnu Júl-
íusdóttur, f. á Horni í Skorradal í
Borgarfirði 3. janúar 1922, d. 24.
nóvember 1979. Foreldrar Jó-
hönnu voru Júlíus
Jón Eiríksson bóndi
í Miðkoti í Miðnes-
hreppi í Gullbringu-
sýslu, f. 1893, d.
1968 og kona hans
Salvör Halldóra
Pálsdóttir, f. 1891,
d. 1972.
Börn Gunnars og
Jóhönnu eru Berg-
þóra Hulda, f. 1945,
sambýlismaður Júl-
íus Hlynsson, Einar
Guðberg, f. 1948,
maki Guðný Sig-
urðardóttir, Júlíus
Halldór, f. 1949, maki Ástríður
Sigurvinsdóttir, María, f. 1950,
maki Þórður Guðmundsson, Sal-
vör, f. 1953, maki Reynir Guð-
bergsson og Lúðvík Guðberg, f.
1955, maki Þórkatla Bjarnadótt-
ir.
Gunnar var jarðsunginn frá
Keflavíkurkirkju þriðjudaginn
21. desember í kyrrþey að hans
eigin ósk.
Pabbi er farinn frá okkur, hefur
fengið hvíldina eftir erfiðar stundir í
baráttunni við krabbamein. Við er-
um sex systkinin og það yngsta
verður fimmtugt eftir tæpt ár, Það
er ekki sjálfgefinn hlutur að eignast
sex heilbrigð börn og sjá þau kom-
ast vel af, ala honum 21 barnabarn
og 28 barnabarnabörn og þurfa ekki
að sjá á eftir neinu þeirra þegar
hann lýkur lífshlaupi sínu, ekki
slakur viðskilnaður.
Þegar hvert okkar lítur til baka
fer ekki hjá því að ýmis minninga-
brot birtast okkur eins og leiftur frá
ýmsum tímaskeiðum, og ef rifjað er
upp lífshlaup hans sjáum við að
hann hefur upplifað tímana tvenna,
svo mikið hefur heimurinn breyst á
hans æviskeiði.
Pabbi fæddist í litlu koti við Tún-
götu sem nefnt var „Eldhúsið“ í
Keflavíkurhreppi 1919, inn í harðan
heim lífsbaráttunnar þegar allir
sem vettlingi gátu valdið urðu að
leggja sitt á vogarskálarnar til að
færa björg í bú, af þessu mótaðist
harður og ósérhlífinn einstaklingur
eins og svo margir á þessum tíma.
Hann fór snemma til sjós með föður
sínum Einari Guðberg Sigurðssyni
sem rak útgerð á þessum árum. Á
stríðsárunum var hann nokkur ár
kyndari á togaranum Jökli og hert-
ist við það sem sjálfstæður einstak-
lingur. Hann kynntist móður okkar
í stríðslok, Bergeyju Jóhönnu Júl-
íusóttur frá Miðkoti í Miðneshreppi
og starfaði frá þeim tíma fyrir föður
sinn í landi við ýmis störf, vörubíl-
stjóri, verkstjórnun við saltfisk-
þurrkun og fl.
Þegar faðir hans féll frá og út-
gerð fjölskyldunnar lagðist niður
réðst hann sem bílstjóri hjá Lifr-
arbræðslunni og sá um akstur á lýsi
til Reykjavíkur í 17 ár. Á þessum
árum kom mikill afli á land og fór
hann allt að þrjár ferðir á dag eftir
gamla Keflavíkurveginum sem var
ekki fljótfarinn á þeim tíma. Þetta
tímabil fór illa með bakið á honum
sem kvaldi hann til síðustu stundar.
Eftir þetta réðst hann sem verk-
stjóri við fiskverkun, fyrst til Sjö-
stjörnunnar og síðar til Valdimars
ehf. í Vogum á Vatnsleysuströnd.
Síðustu ár hans á vinnumarkaði
voru þegar hann var fenginn til að
safna dósum fyrir Þroskahjálp á
Suðurnesjum, lagði hann þar með
grunninn að þeirri starfsemi sem nú
blómstrar. Þessi starfsemi í dag
veitir nokkrum þroskaheftum ein-
staklingum atvinnu og er ómetan-
legur fjárhagslegur stuðningur í
rekstri félagsins í dag.
Þegar starfsævi hans lauk á sjö-
tugasta og þriðja aldursári voru
skyndilega engar kvaðir um vinnu-
framlag hans og hófst þá tímabil
sem hann gat aldrei aðlagast.
Pabbi kynntist mömmu 1944 og
hófu þau búskap að Tjarnargötu 6
um þremur árum seinna, um það
leyti sem afi ferst til sjós. Það má
segja að þau hafi á unga aldri tekið
við erfiðu búi því þegar mest var
hafði hann á framfæri 10 manns,
fjóra fullorðna og sex börn, því auk
móður hans Maríu Guðmundsdótt-
ur, var gömul kona þar til heimilis,
sem amma hafði séð aumur á, en
hún mátti aldrei neitt aumt sjá.
Móðir okkar lést í svefni aðeins 57
ára gömul eða fyrir 25 árum.
Sérstökum þökkum viljum við
börnin koma til starfsfólks Heil-
brigðisstofnunar Suðurnesja og
heimahjúkrunar fyrir framúrskar-
andi umönnun gagnvart pabba sem
reyndist bæði honum og okkur
ómetanlegur stuðningur.
Drottinn er minn hirðir, mig mun
ekkert bresta.
Á grænum grundum lætur hann mig
hvílast,
leiðir mig að vötnum,
þar sem ég má næðis njóta.
Hann hressir sál mína,
leiðir mig um rétta vegu
fyrir sakir nafns síns.
Jafnvel þótt ég fari um dimman dal,
óttast ég ekkert illt,
því að þú ert hjá mér,
sproti þinn og stafur hugga mig.
Þú býr mér borð
frammi fyrir fjendum mínum,
þú smyr höfuð mitt með olíu,
bikar minn er barmafullur.
Já, gæfa og náð fylgja mér
alla ævidaga mína,
og í húsi Drottins bý ég
langa ævi.
(23. Davíðssálmur.)
Börnin.
Elsku afi Gussi. Loks er þessari
erfiðu þrautagöngu þinni lokið. Líf
þitt endaði alls ekki eins og þú
pantaðir, heldur með hrikalegri
vanlíðan og kvölum. Þín hinsta ósk
var að deyja og við vissum öll að
það eina sem var öruggt í þessum
veikindum væri að sú ósk myndi
rætast áður en langt um liði. Þú
varst þó svekktur yfir því þegar þér
varð það ljóst að þú myndir ekki lifa
til að sjá fyrsta langalangaafa barn-
ið þitt sem enn er ófætt.
Mikið á ég eftir að sakna þín, það
er skrítið að þú skulir ekki vera hér
lengur, en um leið er ég fegin því að
þú kveljist ekki meir.
Þegar Bjarki litli heimsótti þig á
spítalann í síðasta sinn og ég sá
glampann í augunum þínum yfir
þykjóleikjum, söng og krókódílatali
áttaði ég mig á því að hann er á
svipuðum aldri og ég var þegar
amma Jóa dó, fyrir aldur fram. Mér
hefur oft verið sagt að ég hafi verið
þér huggun í þeirri miklu sorg og
ég skil það betur núna.
Saklaust, glatt barn sem veit ekki
hverjar raunir heimsins eru. Bjarki
klappar bara á tárvota kinn mömmu
sinnar og segir: ,,Þú þarft ekki að
gráta, mamma mín“ og býður mér
gröfuna til að leika mér með. ,,Sestu
bara hérna á gólfið og við skulum
fara í bílaleik.“ Í leik við svona sak-
laust barn nær maður að gleyma
öllum heimsins vandamálum. Til
dæmis gaf Bjarki þér líklega síð-
ustu máltíðina þína. Þú hafðir nær
ekkert borðað né drukkið í rúman
mánuð og hann bauð þér kjöt og
kartöflumús úr lófa sínum. Þar sem
það var allt í þykjustunni borðaðir
þú það með bestu lyst.
Hvort sem þú trúðir slíku eða
ekki, þá trúi ég því afi minn að þú
vakir yfir mér núna eins og amma
Jóa gerir. Elsku afi, þakka þér fyrir
alla síðdegislúrana sem ég kúrði hjá
þér, allar skemmtilegu sögurnar
sem þú sagðir mér og allar hinar
yndislegu stundirnar sem við áttum.
Ég mun alltaf hugsa til þín þegar
ég sé einhvern drekka kaffi úr
glasi! Það þótti mér alltaf svo
skondið.
Sölvi og Bjarki biðja innilega að
heilsa þér. Hvíl í friði afi Gussi, þín
afastelpa,
Guðríður.
GUNNAR
EINARSSON