Morgunblaðið - 09.01.2005, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Þetta er eins og annað í þessu neysluþjóðfélagi, bara einnota drasl.
Á válista Náttúru-fræðistofnunareru nú 32 tegund-
ir af 76 íslenskum varp-
fuglum. Í bráðri hættu eru
brandönd, fjöruspói, grá-
spör, skutulönd, snæugla
og strandtittlingur og er
stofnstærð þeirra talin
innan við 50 fuglar. Fimm-
tán tegundir eru taldar í
yfirvofandi hættu. Fjórar
þeirra, sjósvala, skrofa,
stormsvala og súla, verpa
á mjög fáum stöðum á
landinu. Stofnstærð sjö
tegunda, branduglu, fálka,
flórgoða, gargandar, gul-
andar, hrafnsandar og
himbrima er innan við
1000 fuglar og hefur flórgoða auk
þess fækkað á undanförnum ár-
um. Stofnum grágæsar, hrafns,
stuttnefju og svartbaks hefur
einnig fækkað undanfarið.
„Við teljum sömu svæðin ár eft-
ir ár,“ segir Björn Arnarson,
fuglaáhugamaður á Hornafirði,
sem tekur þátt í fuglatalningunni í
dag. „Áberandi nú eru alls kyns
mávar og æðarfuglar, ásamt snjó-
tittlingum. Svartbak hefur snar-
fækkað hér á Hornafirði og hérna
á fjörunum. Nú er minna hent af
slori í sjóinn og komið með fiskinn
að landi óaðgerðan. Það gæti vald-
ið fækkun. Þegar ég var krakki í
sveit var ekkert tiltökumál að
skreppa út á fjöru og ná sér í 30–
40 svartbaksegg, en nú eru þetta
orðin eitt eða tvö hreiður á þessu
svæði. Þetta þekkist víða með suð-
urströndinni.“
Björn segir margar tegundir
fugla eiga undir högg að sækja.
Nefnir hann flórgoðann, en segir
stofninn þó heldur vera á uppleið.
Þá segir Björn að töluvert sé um
rjúpu á sínu svæði. „Mér finnst
tímabært að aflétta veiðibanni, en
ég er þó hlynntur því að veiðar séu
takmarkaðar á einhvern hátt. Það
þarf einnig að fara að minnka
sókn í grágæs og menn að snúa
sér að heiðagæsinni. Grágæs hef-
ur fækkað hér og er farin að
hegða sér allt öðruvísi. Þegar bú-
skapur var meiri til sveita og verið
að bera á túnin á haustin eða eftir
slátt, kom grágæsin í túnin en nú
heldur hún sig mikið við úthaga.“
Björn segist ekki að marki
verða var við nýjungar í fari fugla
í tengslum við breytingar á veð-
urfari. „Mikið af alls konar fuglum
hefur komið til landsins undanfar-
ið ár og hefur sjálfsagt að gera
með veðurfar. Það hafa bæst við
varpfuglar á landinu, t.d. glókoll-
ur og brandönd sem landfuglar á
síðustu tíu árum, báðar tegundir
að verða algengar.
Metár í flækingum
Síðasta ár kom mestur fjöldi
flækinga til landsins það sem af
er, 213 tegundir, en í meðalári
hafa komið um 180 tegundir.
Markverðastan af flækingum seg-
ir Björn barrþröst, sem sást fyrst
á Austurlandi í vor, en kemur frá
vesturströnd Bandaríkjanna. „Á
síðasta ári komu átta alveg nýjar
tegundir flækinga sem hafa aldrei
sést áður og þar á meðal barr-
þrösturinn. Af öðrum má nefna
skógtittling, dvalsöngvara, dverg-
goða og fagurgæs. Við fengum
upplýsingar frá fuglaáhugamönn-
um ytra um það þegar fagurgæsin
var á leið til Íslands frá norðan-
verðri Evrópu. Hún var í hópi
helsingja sem voru á leið til Ís-
lands og fannst hér í gæsataln-
ingu sl. vor.“ Björn segir flækinga
sjaldnast merkta, en þá séu það
einkum tiltölulega algengir fuglar
sem taldir eru eiga lífsmöguleika í
landinu. Hann telur ólíklegt að
tegundir úr hópi nýrra flækinga
eigi lífsvon á Íslandi. „Til að eiga
möguleika á varpi hér þurfa að
koma stórir hópar af sömu teg-
und, eins og gerðist með glókoll-
ana 1995 þegar hundruð þeirra
hröktust til landsins og þeir fóru
að verpa hér upp úr því.“
Eftir talninguna í dag munu
liggja fyrir niðurstöðutölur um
þúsundir fugla um allt land.
Spurður um hvort ekki sé ástæða
til að hafa annan talningardag að
sumri segir Björn svo vera og það
sé í umræðunni meðal fugla-
áhugafólks. Talningarnar eru að-
gengilegar inni á vef Náttúru-
fræðistofnunar, þar sem hægt er
að sjá talningar síðustu ára og
samanburðartölur.
Mikið af rjúpu á Kvískerjum
Hálfdán Björnsson á Kvískerj-
um segist sjaldan hafa séð eins
mikið af rjúpu og nú.
„Ég var að telja rjúpur í vikunni
og taldi 57 fugla, en svo marga hef
ég ekki séð undanfarna vetur. Það
bendir til að friðun í tvö ár hafi
haft mikil áhrif, því að í fyrra voru
hér ekki nema milli 15 og 20 pör.
Ég hef ekki teljandi áhyggjur af
öðrum fuglategundum hér, en það
verður því miður að segjast að
fjöldi tófunnar heldur fuglalífinu
niðri.“ Af flækingum segist Hálf-
dán hafa séð fugla frá Ameríku og
Síberu. „Barrþröst, skógtittling,
sem skyldur er þúfutittlingi og
dvalsöngvara; ameríska lóuteg-
und sem er sérstök fyrir að hafa
sundfit sem okkar lóur hafa ekki
og líkist mest sandlóu. Fjórar
bjúgnefjur sá ég líka.“
Hálfdán telur fugla í Kvískerja-
landinu í dag og segir sér varla
munu endast dagurinn í taln-
inguna, svo stórt sé svæðið.
Fréttaskýring | Ástand fuglastofna athugað
Fuglar lands-
ins taldir í dag
Aldrei jafnmikið af flækingsfuglum og
í fyrra, aukningin nemur um 20%
Barrþröstur á Austurlandi.
Rjúpunni fjölgar en
svartbaki hefur fækkað

Í dag er árlegur fuglatalning-
ardagur áhugafólks um fugla-
skoðun á Íslandi. Slík talning
hefur farið fram í áratugi og lík-
legt að á annað hundrað manns
verði við talningar í sjálfboða-
vinnu um allt land. Tölur um
stöðu einstakra stofna munu
liggja fyrir fljótlega hjá Nátt-
úrufræðistofnun Íslands. Aldrei
hefur jafnmikið af flækingum
komið til landsins og í fyrra, 215
tegundir, en að jafnaði finnast
um 180 tegundir árlega.
steinunn@mbl.is
Launasjóður fræðiritahöfunda
Auglýsing um starfslaun
Rannís
Rannsóknamiðstöð Íslands,
Laugavegi 13, 101 Reykjavík
www.rannis.is
Launasjóður fræðiritahöfunda auglýsir eftir umsóknum um starfslaun
úr sjóðnum sem veitt verða frá 1. júní 2005.
Umsóknarfrestur er til 15. febrúar.
Rétt til að sækja um úr Launasjóði fræðiritahöfunda hafa höfundar alþýðlegra
fræðirita, handbóka, orðabóka og viðamikils upplýsingaefnis á íslensku. Meginhlutverk
Launasjóðs fræðiritahöfunda er að auðvelda samningu bóka, og verka í stafrænu
formi, til eflingar íslenskri menningu. Starfslaun eru veitt til hálfs árs, eins árs, til tveggja
ára eða þriggja. Þeir, sem hljóta starfslaun úr sjóðnum, skulu ekki gegna föstu starfi
meðan á starfslaunatímanum stendur. Starfslaun miðast við núgildandi kjarasamning
Félags háskólakennara.
Umsóknarfrestur er til 15. febrúar nk. Nánari upplýsingar og umsóknareyðublöð fást
hjá Rannís á Laugavegi 13, sími 515 5800, eða á heimasíðu Rannís www.rannis.is .
Umsóknir sendist til:
Launasjóður fræðiritahöfunda, Rannís, Laugavegi 13, 101 Reykjavík.
NÁTTÚRUVERNDARSAMTÖK
Íslands hafa sent umhverfisráð-
herra stjórnsýslukæru vegna úr-
skurðar Skipulagsstofnunar um mat
á umhverfisáhrifum Gjábakkavegar,
milli Laugarvatns og Þingvalla. Áð-
ur hefur Landvernd sent svipaða
kæru til ráðherra.
Aðalkrafa samtakanna er að um-
hverfisráðherra hafni úrskurði
Skipulagsstofnunar í heild sinni
vegna formgalla á málsmeðferð, þar
sem Vegagerðin útilokaði fyrir fram
að bjóða upp á endurbætur á núver-
andi vegi, svonefnda leið 1, sem
framkvæmdakost á legu vegarins til
athugunar og úrskurðar Skipulags-
stofnunar. Vegagerðin kynnti end-
urbætur á leið 1 aðeins til sam-
anburðar á öðrum leiðum.
Samtökin segja að þessi „gjörn-
ingur“ stríði gegn meginmarkmið-
um laga um mat á umhverfisáhrif-
um, þ.e. um réttláta málsmeðferð,
sanngjarna upplýsingaskyldu og að
forðast beri eins og kostur sé að
valda umtalsverðum umhverfis-
áhrifum vegna framkvæmda.
Til vara krefjast Náttúruvernd-
arsamtökin þess að ráðherra ógildi
þann hluta úrskurðarins þar sem
fallist er á fyrirhugaða lagningu
Gjábakkavegar samkvæmt leið 7,
enda muni framkvæmdin hafa í för
með sér umtalsverð, neikvæð og
óafturkræf umhverfisáhrif. Um-
rædd leið liggi á svæði sem Um-
hverfisstofnun og Náttúrufræði-
stofnun hafi lagt til að verði hluti af
stækkun þjóðgarðsins á Þingvöll-
um.
Er umhverfisráðherra hvattur til
að fallast á endurbætur á gamla
veginum, einkanlega á kaflanum
milli Gjábakka og Laugarvatnshella
og að leyfilegur hámarkshraði þar
verði ekki meiri en 50 til 70 kíló-
metrar á klukkustund.
Stjórnsýslukæra vegna
vegar um Gjábakka