Morgunblaðið - 09.01.2005, Blaðsíða 55

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 2005 55
MENNING
KVENNALEIKFIMI
Í AUSTURBÆJARSKÓLA
Góð alhliða kvennaleikfimi með styrkjandi
æfingum ásamt góðum teygjum og slökun.
Kennt verður á þriðjudögum og fimmtudögum
kl. 17:10 og 18:05.
Leikfimin hefst þriðjudaginn 11. janúar.
Þóra Sif Sigurðardóttir, íþróttafræðingur,
netfang thorasif@heimsnet.is, sími 691 7269
K l a s s í k - D j a s s - R a f t ó n l i s t - H e i m s t ó n l i s t - R e g g í - R o k k
K l a s s í k - D j a s s - R a f t ó n l i s t - H e i m s t ó n l i s t - R e g g í - R o k k
Skólavörðustíg 15 • sími 511 5656 • 12tonar@12tonar.is
Okkar árlega
stórútsala
hefst á morgun kl.10
Geisladiskar frá kr. 200
DVD klassík í miklu úrvali
Bach, Beethoven o.fl. meistarar-40cd box á 3.900
Fyrstu 100 viðskiptavinirnir fá ókeypis geisladisk
Áherslan er á óblíð kjör íslenskra
smælingja og ómannúðlega með-
ferð á landlausu, efnalausu fólki á
Íslandi á ofanverðri 19. öld og í
upphafi þeirrar 20. Hungur, vos-
búð, endurteknar barneignir og
barnadauði eru hlutskipti þessa
fólks sem eygir von um betra líf í
Vesturheimi og leggur allslaust
upp í langferð til annarrar heims-
álfu. Þetta eru íslenskir flóttamenn
og píslarganga þeirra er hin sama
og flóttamanna hvar sem er og
hvenær sem er, um leið og hún er
þáttur í sögu Íslands sem mik-
ilvægt er fyrir okkur öll að þekkja.
Í skáldsögu Böðvars er lögð
áhersla á mikilvægi þess að
varðveita söguna og færa þekkingu
á henni á milli kynslóða. Þessu er
leikgerðin mjög trú og áhrifamikið
lokaatriðið sem undirstrikar það.
Án þess að uppljóstra hér hvernig
það er gert má segja að þar sé
leikmyndin notuð á listilegan máta
til undirstrika efnivið sýningar-
innar. Vytautas Narbutas leik-
myndahöfundur er mikill listamað-
ur eins og leikhúsgestir vita.
Leikmynd hans virðist einföld við
fyrstu sýn en þjónar leikverkinu
afar vel og í samspili við frábæra
lýsingu Lárusar Björnssonar og
mjög góða nýtingu á hinu stóra
sviði leikhússins var hinn sjónræni
þáttur sýningarinnar aftur og aftur
sláandi áhrifamikill. Margar senur
sýningarinnar eru þannig útfærðar
að jafnvel má tala um þær sem
sjálfstæðar listrænar uppstillingar.
„VEISTU, þú verður aldrei að
manni,“ sagði flakkari við hinn
unga Ólaf fíólín þegar hann hafði
gefið honum nestið sitt. „Sá sem
gefur aumingja nestið sitt verður
aldrei að manni. Sá sem felur nest-
ið sitt fyrir aumingja, eða tekur
það af honum með valdi, hann
verður að manni.“ Síðar minnist
Ólafur orða flakkarans og óttast að
þau hafi verið áhrínsorð sem fylgja
muni honum ævina á enda. En er
hægt að vera meiri maður en sá
sem gefur nestið sitt aumingja þótt
hann beri aldrei neitt úr býtum
sjálfur? Þannig maður er Ólafur
fíólín í sögu Böðvars Guðmunds-
sonar; hann er smælinginn hjarta-
hreini sem finnur til með öðrum,
sem hefur næmi listamannsins og
elskar fegurðina. Að þessu leyti er
hann náskyldur nafna sínum Ljós-
víkingnum, þeirri ódauðlegu tákn-
mynd skáldsins/listamannsins sem
allir aðrir eiga bágt í, eins og það
er orðað í Heimsljósi. En Ólafur
fíólín á sér einnig fleiri hliðar,
hann er líka lífsglaður, bjartsýnn
og fjörugur. Höfundar leikgerðar
Híbýla vindanna hafa kosið að
draga fram þann þráð verksins
sem dekkri er; söguna um kross-
berann sem þjáist, smælingjann
sem aðrir menn níðast á og sem
gengur sína píslargöngu ofurseldur
óblíðum örlögum. Og sá þráður er
vissulega áhrifaríkur, snertir
áhorfandann og kallaði fram tár í
augum margra frumsýningargesta.
En ég saknaði hins vegar nokkuð
þess blæbrigðaríka og nátt-
úrumikla Ólafs fíólíns sem verk
Böðvars hefur að geyma. Sá Ólafur
fíólín sem skrifaður er af Bjarna
Jónssyni (í samvinnu við leikstjóra,
leikmyndahöfund og leikhópinn,
eins og segir í leikskrá) og leikinn
af Birni Inga Hilmarssyni er
beygðari, bugaðri og einhvern veg-
inn allur geltari en sá sem skrif-
aður er af Böðvari Guðmundssyni.
Björn Ingi túlkaði Ólaf fíólín vel
samkvæmt þessum forsendum en
þær gera persónuna nokkuð ein-
tóna.
Ég hef dvalið við persónu Ólafs
fíólíns vegna þess að það hvernig
hún er túlkuð í leikgerðinni gefur
tóninn fyrir sýninguna í heild.
En hins vegar má velta því fyrir
sér hvort þessi áhersla á hinn
myndræna þátt komi ekki á ein-
hvern hátt niður á leiksýningunni í
heild. Hér á ég við að margar sen-
ur sýningarinnar dragast nokkuð á
langinn og minna helst á þöglar
myndir. Þetta er vissulega áhrifa-
ríkt á köflum en er gefið of mikið
vægi í sýningunni að mínu mati og
stuðlar að helsta veikleika hennar,
sem er hversu langdregin hún er.
Með styttingum (t.d. á þeim þætti
verksins sem gerist um borð í far-
þegaskipinu á leið vestur um haf)
hefði sýningin í heild verið sterk-
ari.
Auk leikara L.R. taka þátt í sýn-
ingunni bæði fullorðnir aukaleik-
arar og börn og öllum hópnum er
greinilega leikstýrt af miklu öryggi
því hvergi bar á hnökrum í leik og
samleik. Katla Margrét Þorgeirs-
dóttir fór mjög fallega með hlut-
verk Sæunnar, konu Ólafs fíólíns,
og ég er ekki frá því að túlkun
hennar á hlutskipti smælingjans og
harmi móðurinnar sem fær engu
ráðið um örlög barna sinna sé sú
sem standi einna helst upp úr hjá
annars jöfnum og góðum leikhópi.
Margar og fjölbreyttar persónur
koma við sögu í verkinu og flestir
leikaranna bregða sér í fleira en
eitt gervi. Margir leikaranna voru
sjálfum sér líkir, þ.e.a.s. sýndu
gamalkunna takta sem komu ekki
á óvart en skiluðu því sem ætlast
var til. Hér má nefna Margréti
Helgu Jóhannsdóttur í hlutverki
prestsfrúarinnar á Reykjum; Sig-
rúnu Eddu Björnsdóttur í hlut-
verki Sigríðar stórráðu; Theodór
Júlíusson í hlutverki Hákons frá
Beylubúð, Hönnu Maríu Karls-
dóttur í hlutverki Sunnefu frá
Beylubúð og Pétur Einarsson í
hlutverki Jóhannesar frá Heið-
arbæ. Halldóru Geirharðsdóttur og
Bergi Þór Ingólfssyni tókst end-
urtekið að draga að sér athyglina
með hárfínni kómík eins og þeim
er svo lagið; Sveinn Geirsson, Guð-
mundur Ólafsson, Gunnar Hansson
og Halldór Gylfason léku hver um
sig ólíkar manngerðir og tókst vel
að ljá hverri um sig sterk persónu-
einkenni. Jóhanna Vigdís Arn-
ardóttir fór ágætlega með þrjú lítil
hlutverk. Birna Hafstein leikur sitt
fyrsta hlutverk hjá L.R. og var fín
í hlutverki hinnar ungu Halldóru
sem strýkur vestur um haf með
unnustanum, grunlaus um hvað
bíður hennar.
Mikilvægur þáttur í sýningunni
er tónlistin, enda er hún líf og yndi
þeirra Ólafs og Sæunnar. Pétur
Grétarsson, höfundur tónlistar-
innar, hefur hitt á hárréttan tón
fyrir sönglög sýningarinnar og
gæti ég trúað þau ættu eftir að lifa
áfram eftir að sýningum lýkur.
Búningar Filippíu I. Elísdóttur
hafa sterkan heildarsvip, en sá
svipur er dökkur og undirstrikar
þá áherslu sem rædd var hér í
upphafi; áhersluna á þjáninguna.
Ég tel að meiri litbrigði, jafnt í
búningum sem og leikgerðinni í
heild, hefðu gert þessa leiksýningu
eftirminnilegri en sú nokkuð
eintóna harmræna leið sem farin
er.
Píslarganga flóttamannsins
Morgunblaðið/Árni Sæberg
„Katla Margrét Þorgeirsdóttir fór mjög fallega með hlutverk Sæunnar, konu Ólafs fíólíns, og ég er ekki frá því að
túlkun hennar á hlutskipti smælingjans og harmi móðurinnar sem fær engu ráðið um örlög barna sinna sé sú sem
standi einna helst upp úr hjá annars jöfnum og góðum leikhópi,“ segir m.a. í umsögninni.
LEIKLIST
Leikfélag Reykjavíkur
Höfundur: Böðvar Guðmundsson. Leik-
gerð: Bjarni Jónsson í samvinnu við leik-
stjóra, leikmyndahöfund og leikhópinn.
Leikstjóri: Þórhildur Þorleifsdóttir. Leik-
arar L.R.: Bergur Þór Ingólfsson, Birna
Hafstein, Björn Ingi Hilmarsson, Guð-
mundur Ólafsson, Gunnar Hansson, Hall-
dór Gylfason, Halldóra Geirharðsdóttir,
Hanna María Karlsdóttir, Jóhanna Vigdís
Arnardóttir, Katla Margrét Þorgeirs-
dóttir, Margrét Helga Jóhannsdóttir, Pét-
ur Einarsson, Sigrún Edda Björnsdóttir,
Sveinn Geirsson, Theodór Júlíusson.
Aukaleikarar: Benedikt Ingi Ármanns-
son, Gísli Rúnar Harðarson, Hannes Óli
Ágústsson og Hinrik Þór Svavarsson.
Börn: Árni Beinteinn Árnason, Gylfi Þ.
Gunnlaugsson, Helena Kjartansdóttir,
Ívar Elí Schweitz Jakobsson, Jafet Máni
Magnúsarson og Þorbjörg Erna Mím-
isdóttir. Leikmyndahöfundur: Vytautas
Narbutas. Lýsing: Lárus Björnsson. Tón-
list: Pétur Grétarsson. Söngtextar:
Böðvar Guðmundsson. Dans: Cameron
Corbett. Búningar: Filippía I. Elísdóttir.
Hár og förðun: Guðrún Þorvarðardóttir.
Stóra svið Borgarleikhússins 7. janúar
2005
Híbýli vindanna
Soffía Auður Birgisdóttir