Morgunblaðið - 09.01.2005, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 2005 23
verkum Rússa, en biturðin er
greinileg í rödd hans þegar hann
segir frá.
Byggingin skemmdist einnig
nokkuð í sprengjuárásum á stríðs-
árunum, og næstu áratugir ein-
kenndust af skammtímalausnum og
skorti á viðhaldi. Eisermann er til
dæmis lítið hrifinn af gólfefninu í
brottfararsalnum sem hann segir
að sé „líklega stærsti línóleum-dúk-
ur í heimi“.
Flugvélar lentu
á 90 sekúndna fresti
Gullaldartímabil flugvallarins er
löngu liðið. Merkasta tímabil í sögu
hans var án efa á árunum 1948–
1949 þegar Sovétmenn lokuðu allri
umferð landleiðina til Vestur-Berl-
ínar. Bandamenn ákváðu þá að
flytja allar nauðsynjar flugleiðina til
borgarinnar. Tempelhof-flugvöllur
varð miðstöð flutninganna. Þegar
mest var lentu flugvélar á 90 sek-
úndna fresti. Eftir tæpt ár létu
Rússar undan og opnuðu landleið-
ina aftur.
Fyrir framan flugvöllinn stendur
nú minnismerki um loftbrúna til
Berlínar. Þar er minnst 79 manna
sem létu lífið í tengslum við loft-
flutningana. Flestir voru breskir og
bandarískir áhafnarmeðlimir sem
fórust í flugslysum. Í brottfarar-
salnum er jafnframt stórt málverk
sem minnir á loftbrúna, og á flug-
vellinum er til sýnis ein af þeim
flugvélum sem notaðar voru til
flutninganna. Jafnframt er önnur
flugvél frá þessum tíma enn notuð
til sýnisflugs frá flugvellinum.
Árið 1951 tóku þýsk yfirvöld við
stjórn flugvallarins af Bandaríkja-
mönnum. Bandaríski flugherinn
hafði þar þó áfram bækistöð og
hafði stóran hluta byggingarinnar
til umráða. Á næstu árum jókst um-
ferð um hann hratt, og árið 1954
var hann orðinn þriðji fjölfarnasti
flugvöllur í Evrópu. Umferðin náði
hámarki á áttunda áratugnum þeg-
ar um sjö milljónir farþega fóru um
hann á hverju ári. Eftir það hefur
farþegafjöldinn farið minnkandi og
er nú um 460 þúsund árlega.
Nýr flugvöllur fyrir
Berlín og Tempelhof lokað
Meirihluti flugumferðar til og frá
Berlín fer nú um flugvellina Tegel
og Schönefeld. Þeir þykja þó báðir
vera of litlir og óhentugir. Nú er
ráðgert að byggja nýjan flugvöll
þar sem Schönefeld er nú og sam-
eina alla flugumferð þar. Enn er
óljóst hvenær hafist verður handa
við framkvæmdirnar, en engu að
síður átti að loka Tempelhof í lok
október á liðnu ári þar til dómstólar
skárust í lekinn og komu í veg fyrir
það. Mikið tap hefur verið á rekstri
hans á síðustu árum.
Klaus Eisermann telur lokunina
vera mikil mistök. „Tempelhof-flug-
völlur hefur mikla kosti. Þetta er
líklega eini stóri flugvöllurinn í evr-
ópskri stórborg sem liggur skammt
frá miðbænum. Hann getur tekið
við miklu meiri umferð en hann
gerir nú, og stór ástæða fyrir tap-
rekstrinum er að flugvöllurinn hef-
ur verið látinn bera kostnað af við-
haldi allrar
flugstöðvarbyggingarinnar, þótt
hann noti aðeins lítinn hluta henn-
ar.“
80 herbergja hótel stendur autt
Hluti byggingarinnar er leigður
út til ýmiss konar atvinnustarfsemi,
en vegna lélegs efnahagsástands í
Berlín er lítil eftirspurn eftir hús-
næði. Sumir hlutar byggingarinnar
þarfnast jafnframt viðgerða og eru
því lokaðir. Meðal annars stendur
stórt herhótel sem Bandaríkjamenn
notuðu fram til ársins 1993 autt.
Þar eru 80 íbúðir fyrir foringja í
hernum, veitingastaður og önnur
aðstaða.
Annars staðar í byggingunni er
stór íþróttasalur, billjardherbergi
með bar og önnur tómstundaað-
staða sem hermennirnir höfðu til
umráða. Eisermann segir að þessi
hluti byggingarinnar sé lokaður
vegna þess að honum hafi ekki ver-
ið haldið nægilega vel við, en í raun
og veru þurfi ekki mikla fjárfest-
ingu til að koma þessum húsakynn-
um í gagnið á ný. En eftirspurnin
er engin.
Minnismerki um Þúsund ára ríkið
Óljóst er hvað gert verður við
bygginguna eftir að flugvöllurinn
verður lagður niður. Ytra byrði
hennar er friðað, en innandyra má
gera hvaða breytingar sem er.
Eisermann og margir samstarfs-
manna hans óttast að hún verði
lögð undir lágverðsmatvöruverslun
og aðra viðlíka starfsemi og að
glæsilegir salirnir fái aldrei að
njóta sín.
Byggingin mun þó endast lengi
enn enda vel byggð og til langs
tíma. Meðal annars velti arkitekt-
inn því fyrir sér hvernig veggirnir
myndu líta út eftir nokkurra alda
veðrun, og fyrirmyndina sótti hann
meðal annars til Akrópólishæðar í
Aþenu. Hitler og samstarfsmenn
hans töldu að veldi nasista myndi
endast í þúsund ár, og vildu að flug-
stöðvarbyggingin stæði alla tíð sem
minnismerki um valdatíð hans.
Höfundur er blaðamaður.
Á Tempelhof-flugvelli eru varðveittar tvær flugvélar sem notaðar voru til
birgðaflutninga til Berlínar 1948—49. Önnur er notuð til útsýnisflugs yfir Berlín.
Á torginu Platz der Luftbrücke,
skammt frá flugvellinum, er frægt
minnismerki um loftbrúna til Berlínar.
Flugstöðvarbyggingin minnir á miðaldakastala. Hún var vel byggð enda átti hún
að standa öldum saman sem minnismerki um valdatíma Hitlers.