Morgunblaðið - 01.10.2005, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 1. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞÁ MÁ homo sapiens veiða
rjúpu aftur – á flestum stöðum. 15
rjúpur á mann er ekki mikið, – ef
tekið er mið af því að
ein rebbafjölskylda ét-
ur 20–40 unga – af
ýmsum gerðum – dag-
lega á vorin. Áhrif af
veiðum mannsins á
rjúpnastofninn eru
vart mælanleg. Nátt-
úrusveiflur í fugla-,
dýra- og fiskistofnum
eru jafneðlilegar og
flóð og fjara – eða
vötn og gott veður.
Nú eru einhverjir
landeigendur að íhuga
að selja skot-
veiðimönnum veiði-
leyfi. Vonandi hætta
þeir við – því menn
selja ekki það sem
þeir eiga ekki. Á ein-
hver kannski þinglýst-
an eignarrétt á rjúp-
um? Landeigendur
eiga auðvitað fast-
eignir – tún og afgirt-
ar jarðir. Landeig-
endur eiga líka
beitarréttinn til að
láta bústofn sinn bíta
gras á afréttum – hafi
þeir nýtt þann beit-
arrétt undanfarna
áratugi. En landeig-
endur eiga varla rjúpurnar á af-
réttum – enda fljúga þær um allt
Ísland.
Hæstaréttardómur um kís-
ilgúrnám við Mývatn skýrir að ein-
hverju leyti hvað landeigendur eiga
(nýtingarrétt) – og hvað þeir eiga
ekki. Landeigendur við Mývatn
töldu sig eiga leðjuna (hráefnið fyr-
ir kísilgúr) á botni Mývatns, – þeg-
ar Kísiliðjan (heitin) hóf starfsemi.
Landeigendur gerðu kröfu á rík-
issjóð og fóru í mál. Niðurstaða
Hæstaréttar var, – að þar sem
landeigendur höfði aldrei nýtt leðj-
una á botni Mývatns – áttu þeir
engan nýtingarrétt á leðjunni! Þeir
töpuðu. Álitaefnið var um nýting-
arrétt sem er áunnin réttindi – það
sem þú hefur sannanlega nýtt – í
langan tíma (áratugi).
Landeigandi – hvar sem hann er,
– á því nýtingarrétt á jafnmörgum
rjúpum og hann getur sannað að
hann hafi veitt að meðaltali und-
anfarna áratugi! Hann gæti þing-
lýst þeim nýtingarrétti – hugs-
anlega með vitnaleiðslu! Hafi hann
ekkert veitt – á hann
bara veiðirétt á þess-
um 15 – eins og við
hin! Hvort hann má
selja veiðiréttinn á
þessum 15 – veit ég
ekki. Flestir skjóta
rjúpur á flugi. Ef land-
eigendur telja að þeir
eigi réttinn til að
skjóta rjúpur á flugi –
hvað halda þeir að þeir
eigi hátt upp í loftið?
Við þurfum skýrari
lagaákvæði – hvar
skotveiðimenn geti
veitt – frjálsir og
óháðir – á afréttum
landsins. Einnig þarf
skýrari lagaákvæði
um hve skotveiðimenn
geti farið nálægt at-
hafnasvæði landeig-
anda, af öryggis-
ástæðum. Auðvitað
vilja engir skot-
veiðimenn troða land-
eigendum um tær, –
enda skylda beggja að
umgangast hinn af
virðingu. Þjóð-
lendunefnd vinnur við
að úrskurða um „grá“
svæði eignarréttar á
landi og afréttum. Landeigendur
hafa tæplega lagaheimild til að
selja það sem þeir eiga ekki, – og
ekki lagaheimild til að banna skot-
veiðar á afréttum fjarri heimahög-
um. Fyrir þessu eru ótvíræðir
hæstaréttardómar. En markvissari
lagasetning um þetta er nauðsyn-
leg svo skotveiðitímabil í framtíð-
inni verði ekki lögreglumál og leið-
indi. Það selur enginn nýtingarrétt
á því sem hann á ekki, – nema þá
viðkomandi sé að panta eigin leið-
indi og langi til að fá lögregluna í
heimsókn.
Ég get fallist á þá málamiðlun að
almættið eigi rjúpurnar á Íslandi
og almenningur eigi afnotaréttinn
ásamt rebba og keppinautum hans.
Hver
á rjúpurnar?
Kristinn Pétursson skrifar um
rjúpur og rjúpnaveiði
Kristinn
Pétursson
’Ég get fallist áþá málamiðlun
að almættið eigi
rjúpurnar á Ís-
landi og al-
menningur eigi
afnotaréttinn
ásamt rebba og
keppinautum
hans.‘
Höfundur er fiskverkandi á
Bakkafirði
DAGUR Snær Sævarsson, for-
maður Ungra vinstri grænna í
Reykjavík, ritar grein í Morg-
unblaðið í gær, þar sem hann
heldur því fram að kosningabar-
átta okkar sem sigruðum í stjórn-
arkjöri Heimdallar sl. þriðjudag
hafi verið „óheiðarleg, ólýðræð-
isleg og lítið annað en
sýndarmennska“,
vinnubrögð okkar
„ógeðfelld“ og „fífla-
skapur“, „málefnin
[skipti] engu“, og að
við höfum „gengisfellt
allt sem heitir alvöru
stjórnmál“. Þetta eru
stór orð og fróðlegt
að skoða rökstuðning
Dags, sem styðja á
stóryrðin.
Röksemdir
Dags Snæs
Stóryrðin styður hann með eft-
irfarandi atriðum:
Að„menn í vinnu hjá“ mér/
greinarhöfundi hafi reynt að fá
hann, Dag Snæ, til að kjósa á að-
alfundi Heimdallar. Þetta er rétt
og byggði á því að hann er skráð-
ur í Heimdall, hvernig sem á því
stendur. Það er aftur á móti rangt
að menn hafi verið „í vinnu hjá“
mér við þetta, hins vegar tóku
hundruð félagsmanna þátt í okkar
kosningabaráttu.
Að „starfsmenn“ mínir hafi
reynt að fá sex stjórnarmenn
UVG til hins sama á þeirri for-
sendu að formaðurinn Dagur
Snær hygðist gera það. Ég er
sammála Degi um, að ef þetta er
rétt, þá hafi mínir félagar gengið
of langt í hita leiksins eins og
stundum gerist. Þeim til varnar
verður þó að segja, að uppi voru í
okkar hópi sögusagnir um að
Dagur Snær ætlaði að nýta kosn-
ingarétt sinn í Heimdalli. Mínir
félagar sögðu því a.m.k. ekki
ósatt. Í öðru lagi er það auðvitað
hverjum og einum frjálst að nýta
stjórnarskrárvarin réttindi sín til
félaga- og tjáningarfrelsis.
Loks gagnrýnir Dagur Snær
þau „vinnubrögð“ að bjóða nem-
endum Menntaskólans við Hamra-
hlíð rútufar á kjörstað. Í öllum al-
vörukosningum bjóða
stjórnmálaflokkar bílferðir á kjör-
stað – vafalaust einnig Vinstri
grænir. Þetta þykir sjálfsagt.
Varðandi veitingar, sem einnig er
fundið að, buðum við gos og
snakk, enda nemendur svangir
eftir langan skóladag. Á kosn-
ingahátíðinni um kvöldið á veit-
ingastaðnum Pravda keypti hver
sínar veitingar samkvæmt reglum
staðarins og borgaði hver fyrir
sig. Það er því af og frá að við
höfum, eins og Dagur heldur fram
í greininni, haft „ungt
fólk að fíflum“ með
því að fá það „til þess
eins að kjósa í stjórn
og fá frían bjór á
kosningavöku“.
Fólk er ekki
viljalaus „fífl“
Í öllum kosningum
fjölgar félögum í
stjórnmálaflokkum. Í
Ríkisútvarpinu í gær-
morgun kom t.d.
fram að í Vinstri
grænum í Reykjavík
hefði félögum fjölgað um 100% að
undaförnu vegna prófkjörs, sem
fram fer nú um helgina, og væru
þeir orðnir um 6-700. Þetta er
eðlilegt, þeir sem bjóða sig fram
hafa m.a. hvatt mögulega stuðn-
ingsmenn til að ganga í VG. Ég
veit um náið skyldmenni eins
þeirra, nemanda í Mennta-
skólanum í Reykjavík, sem hefur
verið duglegur við að skrá skóla-
félaga sína í VG að undanförnu,
einmitt í þessu augnamiði. Það er
eðlilegt og mér dettur ekki í hug
að líta svo á að þeir MR-ingar,
sem það hafa gert, viti ekki hvað
þeir séu að gera. Skemmst er að
minnast þess, þegar stuðnings-
menn Össurar og Ingibjargar Sól-
rúnar fengu á liðnu vori um
10.000 manns til að ganga í Sam-
fylkinguna til að kjósa þar for-
mann.
Þeir sem ganga í flokka til að
taka þátt í kosningum eru ekki
viljalaus „fífl“, sem vilja komast í
„frían bjór“, heldur taka þeir um
það upplýsta ákvörðun. Sjálfur
gekk ég í Sjálfstæðisflokkinn 17
ára til að styðja þar tvo unga
menn í prófkjöri.
„Alvörustjórnmál“
Dagur sakar okkur um að
„gengisfella allt sem heitir alvöru
stjórnmál“, með því sem að ofan
er lýst. Ég vil segja tvennt í því
sambandi. Í fyrsta lagi, að þeir
sem ganga í flokka til að taka þar
þátt í kosningum halda margir
áfram og verða að virkum fé-
lagsmönnum, eins og t.d. ég. Aðr-
ir eru óvirkir eða ganga úr flokk-
unum, það er þeirra réttur. Í öðru
lagi er virkni í stjórnmálaflokkum
víðast á undanhaldi og mikilvægt
að flokkar nýti þau tækifæri sem
gefast til að fjölga félagsmönnum.
Fjölgun félagsmanna er „alvöru-
stjórnmál“, mikið hagsmunamál
allra stjórnmálaflokka og þau
fyrstu tengsl sem verða með
kosningaþátttöku eins og þeirri
sem hér um ræðir hafa þar áhrif.
Um það geta vitnað fjölmargar
rannsóknir á markaðsmálum og
skoðanamyndun.
„Málefnin skipta engu máli“
Þetta er ein fullyrðinga Dags
Snæs. Of langt mál væri að svara
þessu ítarlega hér, en þeir sem
fylgst hafa með starfi Heimdallar
sl. vetur vita að við sem þar vor-
um í stjórn beittum okkur fyrir
margs konar nýjum málefnum,
auk hefðbundinna stefnumiða
ungra sjálfstæðismanna um tak-
mörkun ríkisafskipta og frjálsræði
í efnahagsmálum. T.d. ýmsum
beinum hagsmunamálum ungs
fólks varðandi mennta- og hús-
næðismál og mál sem snerta
borgarkerfið; mannréttindum
samkynhneigðra og þeirra sem
sætt hafa kynferðislegu ofbeldi.
Við stóðum fyrir fjölda málefna-
funda fyrir félagsmenn um hvað-
eina sem við töldum að lægi þeim
á hug og hjarta. Þetta starf lögð-
um við m.a. undir dóm þeirra
1052 sem kusu í stjórnarkjöri
Heimdallar sl. þriðjudag. Þeir
hafa kveðið upp sinn dóm og við
munum reyna að standa undir því
trausti sem okkur hefur verið
sýnt.
Kapp í kosningabaráttu
Bolli Thoroddsen svarar grein
Dags Snæs Sævarssonar ’Fjölgun fé-lagsmanna er „al-
vörustjórnmál“. Þar
er enginn viljalaust
verkfæri heldur taka
menn upplýsta
ákvörðun um þátt-
töku.‘
Bolli Thoroddsen
Höfundur er formaður Heimdallar.
ÞAÐ ER alltaf sérstakt þegar
aðilar geysast fram á ritvöllinn til
að snúa út úr því sem maður hef-
ur sagt, sérstaklega þegar þeir
virðast ekki hafa verið viðstaddir
og lítt vita hvað sagt var. Andri
Fannar Guðmundsson verk-
efnastjóri og Kjartan Smári Hösk-
uldsson ráðgjafi sjá ástæðu til
þess í Morgunblaðinu í gær. Þeim
sárnar greinilega mjög að ég hafi
gert sálfræðiskor Háskólans að
umtalsefni, reyndar með lagadeild
og læknisfræði, vegna mikils and-
legs álags á nýnema. Það hefst
ekki gæfulega hjá þeim félögum
því þeir byrja á að vitna innan
gæsalappa í eina setningu úr fyr-
irlestri mínum á nýnemadegi Há-
skólans án þess að nokkurt tillit
sé tekið til samhengisins. Síðan
telja þeir að draga megi þá álykt-
un af henni og fjölmiðlaumfjöllun
um hana að sálfræði og lækn-
isfræði séu mikil ógn við geðheilsu
íslenskra ungmenna. „Hér verður
fjallað um hvort þessi gífuryrði
eigi við rök að styðjast.“ Þeirra
eigin ályktun sem algjörlega er
slitin úr samhengi við fyrirlestur
minn að öðru leyti, krufin af þeim
sjálfum. Eru þetta góð vísindi?
Að bera saman
epli og appelsínur
Þeir ýja að því að ég fari rangt
með heimildir en í fyrirlestrinum
vísaði ég í breska dagblaðið The
Guardian 16. október 2003. Þar
kemur fram það mat bresku geð-
læknasamtakanna að 1 af hverjum
4 háskólanemum eigi við geð-
heilsuvanda að stríða í sam-
anburði við 1 af hverjum 5 af
heildarfjöldanum. Þeir Andri og
Kjartan virðast rugla þessu sam-
an við opinberar tölur um heildar-
hlutfall þeirra sem eiga við geð-
raskanir að stríða einhvern
tímann á lífsleiðinni. Það hlutfall
sem bresku samtökin gefa upp
varðandi háskólana er hærra en
almennt úti í samfélaginu, hvað
sem líður skrýtnum reiknik-
únstum. Það er síðan einfaldlega
rangt að segja að ég hafi haldið
því fram að þessar
tölur mætti yf-
irfæra á íslenska
háskólanema því ég
setti vissa fyr-
irvara við það. Enn
er komið að tómum
kofanum hjá þeim
Andra og Kjartani
enda virðast þeir
ekki hafa hlustað á
fyrirlestur minn
sem þeir þó telja
sig umkomna að
gagnrýna í Morg-
unblaðinu. Og svo
bíta þeir höfuðið af
skömminni með því
að kalla eftir mál-
efnalegri og yf-
irvegaðri umræðu.
Ekki er allt
sem sýnist
Hagsmunagæsla verkefnastjór-
ans og ráðgjafans í þágu óbreytts
ástands í Háskóla Íslands nær há-
marki þegar þeir byrja að telja
upp allar þær ótal leiðir sem nem-
endum eru færar, allt frá nem-
endaráðgjafa til rektors, ef þeir
telja rétt sinn brotinn á einhvern
hátt, án þess að átta sig á því að
sjónarmiði mínu um skort á stuðn-
ingi deilir námsráðgjöf Háskólans
með mér. Svo nefna þeir hin
traustu gögn sem aldeilis eiga að
gera málflutning minn að engu.
Kennslukönnunin góða. Hún skal
sanna að formaður Geðhjálpar fari
með fleipur og að nem-
endur í sálfræðinni
kunni sér ekki læti yfir
allri góðmennskunni og
stuðningnum þar á bæ.
Þegar hér er komið í
lestrinum fella þeir fé-
lagar grímuna því að það
eru þeir sem annast
þessa könnun sem þeir
augljóslega telja hinn
eina rétta mælikvarða á
hamingju fólks með
deildina. En hvað þá
með þau 40% nemenda
sem hætta á fyrstu önn
eða falla? Hver er gleði-
stikan þeirra? Ég vildi
óska þess að ég gæti
birt allan þann tölvupóst
sem mér og Geðhjálp
hefur borist að und-
anförnu gagnrýni minni
til stuðnings en það
verður auðvitað ekki gert. Ég vildi
líka að mér væri unnt að greina
frá þeim samtölum sem ég hef átt
við fjölda sálfræðinga sem hafa
þakkað mér fyrir að vekja athygli
á vondri framkomu við nemendur í
þessari deild Háskólans.
Málefnaleg gagnrýni
Og svo kemur hinn góðkunni
söngur um kröfurnar. Hjalið um
að ef Háskóli Íslands vilji njóta
virðingar í alþjóðlegu háskóla-
samfélagi og á vinnumarkaði þurfi
að setja markið hátt og gera ýtr-
ustu kröfur til nemenda. Það er
auðvitað rétt að háskóli á að gera
kröfur. En enginn háskóli út-
skrifar betri nemendur með hörku
og hroka. Enginn læknir eða sál-
fræðingur getur sagt að hann
sinni starfi sínu betur vegna þess
að hann var undir þungbæru álagi
í náminu eða vegna þess að lítið
var gert úr honum. Þannig virkar
þetta ekki. Við búum fólk undir
mikla álagsvinnu með góðum
stuðningi og með því að byggja
upp sjálfstraust. Það þarf enga
rannsókn til að átta sig á þessu.
Gagnrýni mín í þessum fyrirlestri
snerist um háskóla sem ekki hefur
neina geðheilbrigðisáætlun eða
stefnu og vanrækir námsmenn
með geðraskanir. Ég var líka að
gagnrýna framkomu við nýnema í
tilteknum deildum og álag í námi
sem kann að valda geðröskunum.
Ef þeir Andri og Kjartan hefðu
verið viðstaddir fyrirlesturinn
hefðu þeir orðið vitni að því að al-
mennt var tekið undir sjónarmið
mín, ekki síst af hálfu náms-
ráðgjafar og forseta læknadeildar.
Hann sagðist einmitt hafa breytt
fyrirkomulagi á inntöku nýnema í
læknadeild fyrir þremur árum
vegna þess að hann sá hve mann-
fjandsamlegt hið gamla kerfi var.
Þetta er málefnaleg umræða sem
þarf að fara fram og væri ráð að
forráðamenn sálfræðideildar stigu
fram fyrir skjöldu í stað þess að
etja ráðgjöfum sínum á foraðið.
Sigursteinn Másson svarar
grein Andra Fannars Guð-
mundssonar og Kjartans Smára
Höskuldssonar
’Enginn háskóliútskrifar betri
nemendur með
hörku og
hroka.‘
Sigursteinn Másson
Höfundur er formaður Geðhjálpar.
Um ómálefna-
lega gagnrýni