Morgunblaðið - 01.10.2005, Blaðsíða 67

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. OKTÓBER 2005 67
MENNING
FYRSTI stormur haustsins aftraði
greinilega fáum frá gulu tónleikum
SÍ á fimmtudag eftir húsfyllinum að
dæma. Þarf víst engum getum að því
að leiða, að Beethoven hafi vegið
þyngst á metum. Fáir gamlir meist-
arar hafa meira aðdráttarafl, og Ör-
lagasinfónían er þar á ofan eitt
kunnasta hljómsveitarverk allra
tíma.
Tónverk Þorsteins Haukssonar (f.
1949) munu oftar leikin erlendis en
hér heima, ekki sízt í Japan. „Klukk-
ur jarðar“ [14’] tengdust enda landi
hinnar rísandi sólar með því að
byggja á tölvuunnum hljóðum frá
1994 úr risavöxnu klukkuspili við
Tókýóháskóla með sama nafni.
Verkið var frumflutt hér 1998 og
hefur verið tilnefnt til Tónlist-
arverðlauna Norðurlandaráðs. Það
skiptist í ABA stórform og var
ágengast í útþáttum. Upphafið leiddi
hugann að því hvort hljómsveit-
arinngangur Sköpunaróratóríu Ha-
ydns hefði getað hljómað eitthvað
þessu líkt, hefði hún verið samin í
dag með nútíma jarðfræðiþekkingu
að bakhjarli, því hvass rithátturinn
með rothöggvandi bumbuslagverki
og kraumandi hljómklösum hefði
ágætlega lýst dramatískum fæðing-
arhríðum geimskips okkar mann-
kyns með tilheyrandi stórgosum og
loftsteinaárekstrum. Miðjuhlutinn
myndaði dulúðugan andstæðuflöt
líkt og úr þokusveipuðum álfheimi
við ljúflingsbjöllukling að handan,
og var allt hið bezta flutt undir
skýrri stjórn Anne Manson.
Dulúðin var ekki síður áberandi í
litríkum Flautukonsert Finnans Ka-
levis Aho, jafnaldra Þorsteins,
sömdum 2002. Þrátt fyrir drjúga
lengd (32 mín.) hélt verkið góðri at-
hygli enda andstæðuríkt, frábær-
lega orkestrað og að auki statt á
spennandi útjaðri dúr/moll tœnis þar
sem hlustunarsálræna svigrúmið
reynist ósjaldan rúmast og allt getur
gerzt.
Ef rétt er í rámað mun Aho jafn-
framt höfundur kassastykkisóper-
unnar „Skordýrin“, og vonandi ekki
eingöngu vegna hugmyndatengsla
þaðan ef stundum virtist hljóðgerast
örmynd af iðandi smáverulífi fyrir
þjála hljómsveitarbeitingu tón-
skáldsins. Annars var tónheimur
Ahos oft furðumelódískur – eft-
irminnilegast í einmanalegum sakn-
aðarsöng altflautunnar um miðbikið
– og íðilfagur C- og G-flautublástur
Sharonar Bezaly þurfti ekki á vold-
ugri valkyrjumekt að halda til að
snerta hjörtu hlustenda. Til þess var
lýtalaus lipurðin og dúnmjúk ein-
lægnin meira en nóg, og birtust þau
sömuleiðis í aukalagi hennar, Syrinx
eftir Debussy, er skildi salinn eftir í
ljúfsárum öngum sem hryggbrotinn
Pan.
5. sinfónía Beethovens er það
fræg og mögnuð tónsmíð að hún hef-
ur þurft að standa undir hvers konar
meðferð. Þ. á m. laufléttu háði amer-
íska tónmenntatrúðsins P.D.Q.
Bachs í formi uppgerðrar útvarps-
lýsingar tveggja íþróttafréttamanna
á ruðningsleik. Hér var því komin
mælistika á leik og stjórnun sem
sagði sex.
En því miður brást mönnum held-
ur betur bogalistin. Ekki aðeins í því
hvað túlkunin bætti litlu við fyrri
reynslu manns af meistaraverkinu,
heldur einnig hvað flutningurinn var
hrikalega ósamtaka. Það var ekki
fyrr en eftir margítrekaða end-
urkomu örlagafrumsins að tókst að
ná jafneinföldum hryn og þrem
stuttum og einni langri sæmilega
snyrtilega saman.
Alkunnur ótti hópspilara við upp-
takt eftir áherzluþögn kraftbirtist
þannig í sinni slöppustu mynd, og
fleira hrynkyns úr handraða þessa
rytmískasta tónskálds Vín-
arklassíkur fór stundum það mikið í
klessu, að aðeins alræmd sviðsheyrð
Háskólabíós gat veitt smá afsök-
unarvott.
Flutningstíminn, 33 mín., var í
sjálfu sér klassískur, en hraðavölin
verkuðu samt undarlega ofkeyrð og
útflött, þar sem auk nákvæmninnar
vantaði ýmist dýpt eða sveifluþunga.
Þótt víða heyrðist fallegur tréblást-
ur, ásamt vel samstilltum leik í eink-
um dýpri strengjum, olli heildin mér
því sárum vonbrigðum.
En það var greinilega þvert á
skoðun meirihlutans – ef marka má
funheitar undirtektirnar að leiks-
lokum.
Fyrir hverju
var klappað?
TÓNLIST
Háskólabíó
Þorsteinn Hauksson: Bells of Earth. Aho:
Flautukonsert. Beethoven: Sinfónía nr. 5
í c Op. 67. Sharon Bezaly flautur; Sinfón-
íuhljómsveit Íslands. Stjórnandi: Anne
Manson. Fimmtudaginn 29. september
kl. 19:30.
Sinfóníutónleikar
Þorsteinn Hauksson: „...og var allt
hið bezta flutt undir skýrri stjórn
Anne Manson.“
Ríkarður Ö. Pálsson
VINJETTUDAGURINN er í dag
haldinn í fyrsta skipti. Í bókabúðinni
Iðu við Lækjargötu verða lesnar
vinjettur á hálftíma fresti frá 13 til
17. Lesa þar meðal annars borg-
arstjóri Reykjavíkur, Steinunn Val-
dís Óskarsdóttir og Egill Ólafsson
söngvari auk
margra annarra.
Milli lestra verð-
ur síðan m.a.
brugðið á leik
með harmonikku,
vínkynningu og
konditorkynn-
ingu.
Ármann Reyn-
isson á heiðurinn
að uppákomunni:
„Vinjetta er ör-
stutt myndræn frásögn, mynd sem
brugðið er upp af atburði – nokkurs-
konar söguljóð. Þessar frásagnir eru
aldrei lengri en ein blaðsíða en ef vel
tekst til getur höfundur opnað huga
lesandans að heilli skáldsögu.“
Sjálfur sendi Ármann nýlega frá
sér sína fimmtu vinjettubók, og voru
það viðbrögð lesendanna sem köll-
uðu á Vinjettudaginn: „Fjölmargir
hafa sagt mér hvað þeim þyki vinj-
etturnar óvenju skemmtilegar til
upplesturs. Mér datt í hug að þróa
þetta áfram og þannig örva íslensku
upplestrarhefðina. Þetta er jú í raun
og veru bara framhald af gamalli
menningararfleið sem datt niður á
tímabili en virðist nú vera að öðlast
vinsældir á ný.“
Vinjettuhá-
tíð í Iðu
Ármann
Reynisson
KOMIN er út hjá
Námstækni ehf.
kennslubókin
Tölvulæsi - Kynn-
ingarefni I.
Í bókinn er
fjallað um vinnu
við tölvur almennt
og þá farið yfir ým-
is hagnýt atriði og
æfingar í notkun forritana Word, Po-
wer Point og Front Page. Miðast verk-
efnin í bókinni við að æfa og undirbúa
notendur í gerð kynningarefnis.
Gert er ráð fyrir að notendur bók-
arinnar hafi einhverja reynslu af tölvu-
notkun og því ekki farið í öll grunn-
atriði tölvunotkunar heldur lögð
áhersla á þau atriði sem mestu máli
skipta þegar gera skal kynningarefni
hverskonar. Er heftið ætlað hvort
heldur er til kennslu eða þeim sem
nota vilja það á eigin spýtur. Höfundur
bókarinnar er Jóna Björg Sætran
M.ed. Er bókin 72 bls að lengd og
kostar 3.200 kr.
Notkun tölva
♦♦♦