Morgunblaðið - 19.11.2005, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 19. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
BANDARÍSKA leyniþjónustan, CIA, hefur
komið upp leynilegum miðstöðvum í rúmlega 20
ríkjum, sem nýttar eru í „hnattræna stríðinu
gegn hryðjuverkaógninni“. Miðstöðvar þessar
eru í Evrópu, Asíu og Mið-Austurlöndum og eru
reknar í samvinnu við þarlend stjórnvöld.
Þetta kemur fram í grein, sem birtist í gær í
bandaríska dagblaðinu The Washington Post.
Núverandi og fyrrverandi starfsmenn leyni-
þjónustunnar segja miðstöðvar þessar nefnast
„Counterterrorist Intelligence Centers“ á
enskri tungu, sem þýða mætti sem „leyniþjón-
ustumiðstöðvar gegn hryðjuverkastarfsemi“.
Miðstöðvarnar eru hins vegar með öllu ótengd-
ar þeim leynilegu fangelsum, sem leyniþjón-
ustan rekur og ganga undir samheitinu „svörtu
staðirnir“ (e. „black sites“) á máli innvígðra.
Fram hefur komið í fréttum The Washington
Post að CIA hafi rekið slík fangelsi í átta erlend-
um ríkjum á ýmsum tímaskeiðum.
Um 3.000 handteknir eða drepnir
Heimildarmenn blaðsins segja að leyniþjón-
ustumiðstöðvarnar sé að finna í ríkjum á borð
við Úsbekistan og Indónesíu, sem Bandaríkja-
menn hafa oftlega gagnrýnt fyrir mannrétt-
indabrot. Raunar hafa samskipti Bandaríkj-
anna og Úsbekistan farið ört versnandi á
undanliðnum mánuðum og mun það samstarf
því heyra sögunni til. CIA hefur einnig komið
sér upp slíkri aðstöðu í Evrópu m.a. í Frakk-
landi. Þar er rekin eina miðstöðin þar sem fólk
af ólíku þjóðerni starfar saman að því að verjast
hryðjuverkaógninni. Þessi miðstöð skipuleggur
aðgerðir gegn hryðjuverkamönnum um heim
allan en í henni starfa m.a. sérfræðingar frá
Frakklandi, Bretlandi, Þýskalandi, Kanada og
Ástralíu að sögn heimildarmanna The Wash-
ington Post.
Í frétt blaðsins kemur og fram að nánast í öll-
um þeim tilfellum sem hryðjuverkamaður hefur
verið handtekinn eða drepinn utan Íraks á und-
anliðnum árum hafi verið um að ræða samstarf
CIA og erlendra leyniþjónustustofnana. Að-
stoðarforstjóri CIA upplýsti á lokuðum þing-
nefndarfundi í Washington fyrr í ár að þar
ræddi alls um rúmlega 3.000 manns.
Hugmyndin á bak við svipaðar stöðvar sem
notaðar vou í Rómönsku Ameríku var ekki síst
sú, að komast hjá samstarfi við spillta lögreglu-
foringja og leyniþjónustumenn í viðkomandi
ríkjum með því að fá leiðtoga þeirra til að skipa
tiltekna einstaklinga sem samstarfsmenn
Bandaríkjastjórnar í „eiturlyfjastríðinu“ svo-
nefnda. Með því móti gátu viðkomandi snið-
gengið þær stofnanir, sem þeir áttu strangt til
tekið að heyra undir.
Í miðstöðvum leyniþjónustunnar taka fulltrú-
ar Bandaríkjastjórnar og samstarfsmenn þeirra
frá viðkomandi ríki ákvarðanir um hvenær og
hvernig handtaka beri tiltekinn, meintan
hryðjuverkamann. Þar er einnig tekin ákvörðun
um hvort flytja beri viðkomandi til annars lands
þar sem hann sæti varðhaldi og yfirheyrslum.
Ný ógn kallar á nýja nálgun
Heimildarmenn The Washington Post segja
nýju CIA-miðstöðvarnar til marks um þá
grundvallarbreytingu, sem orðið hafi á starf-
semi stofnunarinnar frá því að George W. Bush
forseti lýsti yfir „hnattrænu stríði gegn hryðju-
verkamönnum“ eftir árásina á Bandaríkin
haustið 2001. Í stað þess að leitast við að ráða
njósnara sé nú lögð megináhersla á samstarf við
stjórnvöld í öðrum ríkjum. Þessi breyting feli í
sér að Bandaríkjamenn þurfi að eiga samstarf
við ríki og ráðamenn, sem þeir hafi áður gagn-
rýnt eða hundsað. Barátta gegn sameiginlegum
óvini kalli á slíka nálgun.
Segja viðmælendur blaðsins að þessi nýja
stefna hafi skilað mestum árangri í „hryðjuver-
kastríðinu“. Í miðstöðvunum sé og að finna
háþróaðan njósna- og hleranabúnað auk þess
sem tölvur séu beintengdar gagnagrunni CIA.
Þannig hafi starfsmenn t.a.m aðgang að upplýs-
ingum, sem fengist hafi með hlerunum og ein-
ungis nánustu bandamenn Bandaríkjastjórnar
hafi fengið vitneskju um á árum áður.
Aðgerðir í rúmlega 80 ríkjum
Miðstöðvunum var komið upp í forstjóratíð
George Tenets hjá CIA. Rekstur tveggja þeirra
fyrstu hófst seint á síðasta áratug og var þeim
einkum ætlað að fylgjast með ferðum hryðju-
verkamanna frá Sádi-Arabíu, Jemen, Egypta-
landi og Tétsníu til Bosníu og annarra hluta þá-
verandi Júgóslavíu. Einhverjir þessara manna
voru handteknir áður en þeir náðu að uppfylla
það markmið sitt að taka þátt í bardögum þar.
Nokkrum dögum eftir árásina á Bandaríkin
11. september 2001 kynnti Tenet fyrir Bush for-
seta áætlun, sem m.a. fól í sér aðgerðir gegn
hryðjuverkamönnum í meira en 80 ríkjum auk
þess sem lagt var til að ráðist yrði inn í Afgan-
istan í því skyni að uppræta helsta vígi Al-
Qaeda-hryðjuverkanetsins.
Við vinnslu greinar The Washington Post var
talað við rúmlega 20 núverandi og fyrrverandi
starfsmenn leyniþjónustunnar. Talsmenn CIA
vildu á hinn bóginn ekki tjá sig um greinina.
Rúmlega 14.000 fangar
Breska dagblaðið The Guardian greindi frá
því í gær að Bandaríkjamenn hefðu alls hand-
tekið meira en 80.000 manns frá því að flugu-
menn Osama bin Laden réðust á Bandaríkin.
Hafði blaðið eftir talsmanni bandaríska varn-
armálaráðuneytisins að fólk þetta hefði verið
geymt í fangelsum m.a. í Afganistan og á Kúbu.
Embættismenn í Írak og Bandaríkjunum, sem
blaðið ræddi við, sögðu að Bandaríkjamenn
hefðu nú a.m.k. 14.500 manns á valdi sínu, sem
handteknir hefðu verið í nafni „hryðjuverkastr-
íðsins“ hnattræna. Nú væru um 500 fangar
geymdir í Guantánamo á Kúbu og 13.814 væri
að finna í fangelsum í Írak.
CIA fær aðstoð í hryðjuverkastríði
Leynilegum miðstöðvum komið upp í yfir 20 ríkjum, að sögn Washington Post
Eftir Ásgeir Sverrisson
asv@mbl.is
Reuters
Herflugvél í flugtaki við Son Sant Joan-
flugvöllinn á Mallorca á Spáni. Spænskur
dómari kannar nú hvort CIA hafi notað völl-
inn í fangaflutningunum umdeildu.
’Þar er einnig tekin ákvörðunum hvort flytja beri viðkom-
andi til annars lands þar sem
hann sæti varðhaldi og yf-
irheyrslum. ‘
Róm. AP. | Ríkisstjórn Ítalíu
lagði í gær fram frumvarp,
sem miðar að því að fjölga
stórlega konum á þingi.
Innan við tíu prósent
ítalskra þingmanna eru kon-
ur og er hlutfallið óvíða jafn
lágt í Evrópu.
Ráðherra jafnréttismála á
Ítalíu, Stefania Prestigia-
como, sem sést hér á mynd-
inni, er ein fárra kvenna á
þingi. Hljóti frumvarpið
blessun þingheims eru um-
talsverðar líkur á að breyting
verði þar á. Samkvæmt frum-
varpinu verða stjórn-
málaflokkar, sem bjóða fram
í kosningum á landsvísu,
skyldaðir til að tryggja að
konur séu þriðjungur fram-
bjóðenda. Næstu þingkosn-
ingar eru fyrirhugaðar á Ítal-
íu vorið 2006. Þeir flokkar,
sem ekki uppfylla skilyrðið,
munu þurfa að greiða sekt.
Hundsi flokkar lögin ítrekað
verður þeim bannað að bjóða
fram lista.
Vilja fjölga
þingkonum
á Ítalíu
Reuters
Vín. AFP. | Breski sagnfræðingurinn
David Irving, sem hefur haldið því
fram að helför nasista gegn gyðing-
um í seinni heimsstyrjöldinni hafi
aldrei átt sér stað, var handtekinn í
Austurríki sl. föstudag. Irving var í
kjölfarið settur í gæsluvarðhald en
lögreglan í Vín gaf út handtökuskip-
un á hendur honum árið 1989 vegna
fullyrðinga hans sem varða við lög í
landinu.
Irving gæti átt yfir höfði sér allt að
20 ára fangelsi. Hann er afar um-
deildur sagnfræðingur og er sakaður
um að afsaka hermdarverk nasista
með fullyrðingum sínum. Í réttar-
höldum í máli hans, þar sem hann
var sakaður um ærumeiðingar, árið
2000 hélt hann því fram að frásagnir
af gasklefum í fangabúðum nasista
hafi verið helber skáldskapur.
Irving tapaði málinu og sagði
dómarinn sagnfræðinginn vera afar
virkan í því að reyna að sýna fram á
að helförin hefði aldrei átt sér stað.
Talið er að nasistar hafi látið myrða
sex milljónir gyðinga og yfir milljón
sígauna í fangabúðum sínum.
Umdeildur sagnfræð-
ingur handtekinn