Réttur - 01.10.1950, Page 13

RÉTTUR
253
veit að hótanir og fjárgjafir á víxl eru tíðar aðferðir slíkra stór-
velda til þess að gera sér háð smáríki, sem þau ásælast ítök í.
Almenningur krafðist þess eins 30. marz að fá að dæma sjálfur
um þetta mál, að þjóðardómur félli í því, samkvæmt ákvæðum
lýðveldisstjórnarskrárinnar æðsti dómur um lög og samþykktir
Alþingis.
Ríkisstjórn, sem sjálf viðurkennir, að landið sé orðið undir
hennar stjórn háð fjárgjöfum Bandaríkjastjórnar, neitar þjóðinni
um að dæma samkvæmt stjórnarskránni um mál, sem líf hennar
og sjálfstæði getur oltið á.
Ríkisstjórnin, framkvæmdavaldið, hafði, eins og dómarinn síðar
fékk yfirlýsingu um, áður en á þingfund kom, bundið meirihluta
þingmanna til fylgis við málið, en þorði samt ekki að leggja til
almennra rökræðna um það og þótti því öruggara að beita ofríki
við Alþingi í umræðum.
Þegar þannig er komið framkvæmdavaldi og löggjafarvaldi
þjóðarinnar, var dómsvaldið síðasta vígið, er von var til að virti
rétt hennar. Óvilhallur dómari hlaut því mjög að vanda alla
málsmeðferð sína í slíku máli, sem því er reis út af orsökum,
er gátu varðað sjálfstæði þjóðarinnar. Dómaranum var kunnugt,
að alþýða manna hafði engu fengið áorkað um að þjóðardómur
gengi í málinu. Valdsmennirnir höfðu haft sitt fram með miklu
offorsi.
Einn af fyrrverandi dómsmálaráðherrum þjóðarinnar, sem nú
var mjög fylgjandi inngöngu í hernaðarbandalag, Jónas Jónsson,
segir í einni af greinum sínum um sök höfðingjanna á missi sjálf-
stæðisins 1262:
„Ekki er nein leið að kenna smábændum hvernig fór.
Þeir voru háðir höfðingjunum, þeir voru viljalaust verk-
færi í höndum þeirra. Og þeir þáðu engar mútur af Noregs-
konungi. Höfðingjar landsins eiga þar alla sök; fyrsta auð-
mannakynslóðin hér, sem var alvöld yfir fjöldanum, seldi
frelsi sitt og þjóðarinnar fyrir lítilfjörlegan stundarhagnað.“
1262 var sjálfstæði íslands glatað, samningur við erlent vald
knúinn fram með offorsi höfðingja gagnvart alþýðu og í krafti