Réttur - 01.02.1937, Blaðsíða 42

Hversvegna lýöræði?
Eftir Halldór Kiljan Laxness.
Lýðvæði er bezt þar, sem lýðurinn hefir ekki að-
eins aðstöðu til að halda á málum sínum, heldur
kann einnig að ráða þeim til lykta sér í hag. Nú er
það augljóst mál, að lágt stæðum lýð, sem hefir lifaö
undir liarðstjóm, sviftur tækifæri til að þroska skiln-
ing sinn, verður ekki láð, þótt honum fatist að halda
á málum sínum sér í hag. En ef slíkur lýður á sér-
stakt oddalið, t. d. sósíalistiskan verklýðsflokk, sem
kann skil á þeim stjórnaraðferðum, sem miðaðar ei-u
við velferð hans, og ef þetta oddalið hefir aflað sér
slíks trúnaðartrausts hjá lýðnum með afrekum sínum
í þágu hans, að hann starfar í meira eða minna
skilningsríku samræmi við það, þá er hér óefað um
meira raunverulegt lýðræði að ræða, en t. d. í löndurn
þar sem lýðurinn er svo fákænn og forustulaus, að
hann notar kosningarrétt sinn til þess að veita fjand-
mönnum sínum umboðsvald og kjósa þá í trúnaðar-
stöður, eins og algengt er í löndum borgaralegs lýð-
ræðis, m. a. hér á landi. — Fyrst þegar konur fengu
kosningarrétt á Spáni, þá hlíttu alþýðukonur fortöl-
um skriftafeðra sinna og hrúguðu atkvæðum sínum
á frambjóðendur kaþólskra og afturhaldsflokkanna,
þeirra, sem frá upphafi höfðu barizt með hnúum og
hnefum gegn því, að konum yrði veittur kosningar-
réttur.
Frá mönnum, sem annars aðhyllast frjálslyndi og
jafnaðarstefnu, heyrast stundum þær raddir, að
dýrustu gjafir lýðræðisins, til dæmis skoðana-
frelsi, megi ekki fyrir nokkurn mun takmarka í lýð-
ræðislandi, hvað sem á dynur, jafnvel þótt upp rísi
flokkar, sem taka að berjast með áhrifaríkustu vopn-
um fyrir þeim skoðunum, að lýðræðið skuli afnumið
og þeir stjórnmálamenn og hugsuðir, sem þjóna lýð-
ræðinu reknir í útlegð, kastað í myrkrastofu eða
170