Morgunblaðið - 25.08.2006, Qupperneq 39

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 25. ÁGÚST 2006 39
Í VOR ákvað Skipulagsstofnun
að lagning tengibrautar úr Helga-
fellslandi um Álafosskvos að Vest-
urlandsvegi í Mosfellsbæ skyldi
ekki háð mati á um-
hverfisáhrifum.
Varmársamtökin
sem láta sér annt um
umhverfi gömlu Ála-
fossverksmiðjunnar
kærðu ákvörðunina til
umhverfisráðherra og
bíða nú eftir úrskurði
hans. Byggist kæran
m.a. á því að Skipu-
lagsstofnun hafi ekki
haft fullnægjandi gögn
frá skipulags-
yfirvöldum í Mos-
fellsbæ til að taka svo
afdrifaríka ákvörðun
Tengibrautin á að þjóna verðandi
íbúum Helgafellslands og er hönn-
uð til að geta annað 20.000 bílum á
sólarhring. Mikil óánægja er meðal
íbúa í Mosfellsbæ vegna staðsetn-
ingar og fyrirferðar tengibraut-
arinnar í landslaginu.
Undirbúningsvinnu ábótavant
Umhverfisstofnun leggur lögum
samkvæmt mat á framkvæmdina. Í
umsögn um tengibrautina gerir
stofnunin alvarlegar athugasemdir
við undirbúningsvinnu skipulags-
yfirvalda í Mosfellsbæ og sömu
sögu er að segja um Heilbrigðiseft-
irlit Kjósarsvæðis. Í kæru Var-
mársamtakanna er Skipulags-
stofnun gagnrýnd fyrir að taka ekki
tillit til afgerandi nei-
kvæðra athugasemda
umsagnaraðila og
sleppa þannig bæj-
aryfirvöldum við þá
lögbundnu skyldu að
framvísa fullnægjandi
gögnum um fram-
kvæmdina og áhrif
hennar á umhverfi og
velferð íbúa. Í kær-
unni kemur ennfremur
fram að umhverfis-
áhrif tengibraut-
arinnar séu af þeirri
stærðargráðu að þau
séu með öllu óviðunandi og stríði í
veigamiklum atriðum gegn mark-
miðum laga um mat á umhverfis-
áhrifum.
Í fjölmiðlum hafa bæjaryfirvöld í
Mosfellsbæ ekki kannast við að
gerðar hafi verið alvarlegar at-
hugasemdir við deiliskipulag vegna
lagningar tengibrautarinnar sem
hlýtur að vekja furðu þeirra sem
kynnt hafa sér umsagnir og bréfa-
skipti bæjarverkfræðings við um-
sagnaraðila. Allt eru þetta opinber
plögg sem auðvelt er að fá aðgang
að.
Fyrirferð úr takt
við umhverfið
Mikil ábyrgð hvílir á herðum
fólks sem tekur ákvarðanir um
skipulagningu umhverfisins og mis-
tök sem oft má rekja til ófullnægj-
andi undirbúnings geta haft af-
drifarík áhrif á velferð fólks og
umhverfi. Þetta á við um lagningu
tengibrautar um Álafosskvos sem
er mannvirki, sem vegna fyr-
irferðar sinnar og áhrifa frá bílaum-
ferð, kollvarpar ásýnd kvosarinnar
og lífsskilyrðum íbúa. Vegna hall-
ans í hlíðinni verður að setja allt að
4 m háa vegfyllingu undir brautina
sem m.a. leiðir af sér að gamla ull-
arverksmiðjan hverfur að stórum
hluta sjónum vegfarenda um Vest-
urlandsveg. Auk þess munu íbúar
neðan tengibrautar ekki hafa annað
útsýni til Helgafells en áðurnefnda
vegfyllingu sem liggja mun í nokk-
urra metra fjarlægð frá húsunum
næst brautinni. Íbúar í Brekkulandi
ofan kvosarinnar sjá m.a. fram á að
reistar verði 4–6 m háar hljóðvarnir
á lóðarmörkum sunnan byggð-
arinnar. Ljóst er því að fyrirferð
þessa mannvirkis í landslaginu
verður mikil.
Atvinnuuppbyggingu
stofnað í hættu
Íbúar óttast að tengibrautin muni
skaða frekari atvinnuuppbyggingu í
kvosinni. Bæjaryfirvöld hafa legið
undir ámæli fyrir að standa sig illa í
að fá fyrirtæki til að festa rætur í
Mosfellsbæ og bæta þar með at-
vinnumöguleika íbúa á svæðinu og
tekjur sveitarfélagsins. Þess vegna
er óskiljanlegt að gerð sé slík at-
laga að þeim gróskumikla vinnustað
sem kvosin er. Á þeim stutta tíma
sem liðinn er síðan fólk fór að setj-
ast að í Álafosskvos hefur átt sér
stað mikil uppbygging sem öll mið-
ar að því að bæta umhverfið og
skapa mönnum lífsviðurværi í takt
við náttúruleg gæði Varmársvæð-
isins. Í dag er Álafosskvos helsti
viðkomustaður ferðamanna í Mos-
fellsbæ.
Jarðhiti – lífæð
ferðaþjónustu á Íslandi
Vonir eru bundnar við að í fram-
tíðinni megi nýta einstæð nátt-
úrugæði Varmársvæðisins til að ýta
undir atvinnusköpun í sveitarfé-
laginu. Enn liggja ótal möguleikar
vannýttir í tengslum við útivist á
vatnasviði Varmár sem er á nátt-
úruminjaskrá sem ein af fáum var-
mám landsins. Áður en Hitaveita
Reykjavíkur hóf að flytja vatn af
svæðinu til Reykjavíkur voru heitir
hverir í ánni og um hana rann heitt
vatn. Fyrir ofan fossinn Álafoss var
m.a. útbúin stífla þar sem notalegt
var að baða sig.
Í kjölfar virkjanaframkvæmda
OR á Hellisheiði munu borgarbúar
eignast gnægð upphitaðs vatns.
Jarðhitavatnið af Varmársvæðinu
inniheldur úrfellingar sem tæra rör
og hækka viðhaldskostnað og er því
lakari kostur. Í framtíðinni mætti
endurheimta að einhverju leyti
náttúruleg gæði Varmár sem leitt
gæti til uppbyggingar í ferðaþjón-
ustu.
Það er hlutverk sveitarstjórna að
gæta velferðar íbúa og skapa þeim
sem best skilyrði til að byggja af-
komu sína á. Sveitarstjórnir hljóta
að bera hag komandi kynslóða fyrir
brjósti. Lagning tengibrautar um
Álafosskvos samræmist illa þessum
markmiðum auk þess að valda óaft-
urkræfum umhverfisspjöllum í
hjarta Mosfellsbæjar.
Álafosskvos er náttúruperla og
sögulegur kjarni Mosfellsbæjar
sem Varmársamtökin vilja byggja
upp og varðveita. Samtökin skora
því á bæjarstjórn Mosfellsbæjar að
staðsetja tengibrautina með velferð
íbúa, sögu Mosfellsbæjar og nátt-
úru að leiðarljósi.
Tengibraut skaðar ásýnd og vegur að
atvinnuuppbyggingu í Mosfellsbæ
Sigrún Pálsdóttir skrifar
um tengibrautarlagningu
í Mosfellsbæ ’Mikil óánægja er meðalíbúa í Mosfellsbæ vegna
staðsetningar og fyr-
irferðar tengibraut-
arinnar í landslaginu. ‘
Sigrún Pálsdóttir
Höfundur er í stjórn
Varmársamtakanna.
MYNDLESTUR eða PhotoRead-
ing er öflug lestrar- og námstækni
sem getur gjörbreytt vinnu með
mikinn texta. Með
myndlestri er leshrað-
inn meiri en ella og
tæknin bætir einnig til
muna einbeitingu les-
andans og auðveldar
leit að aðalatriðum
textans. Þetta er að-
ferð sem hentar bæði
þeim sem eru í námi
og öllum sem þurfa að
lesa mikið og vilja fá
góða yfirsýn yfir mik-
inn texta á skömmum
tíma. Þetta er athygl-
isverð aðferð sem hef-
ur gjörbreytt afstöðu
margra til lestrar og
hentar bæði flug-
læsum og leshægum.
Tæknin getur auðveld-
að mjög lestur t.d.
námsbóka og fræði-
efnis og skipt sköpum
varðandi árangur, sér-
staklega þegar tíminn
er naumur.
Heilhuga aðferð
Bandaríkjamaðurinn Paul R.
Scheele hafði lengi haft áhuga á því
að kenna fólki á öllum aldri að nýta
betur hugann og færni heilans til
þekkingaröflunar þegar hann þróaði
lestrar- og námstæknina Photo-
Reading, sem nefnd hefur verið
myndlestur á íslensku. Scheele talar
um myndlestur sem heilhuga aðferð
því hér er lögð áhersla á að örva sem
best virkni heilans við vinnu með
hvers konar texta. Kennsla í mynd-
lestri hófst í Bandaríkjunum 1985 og
hefur nú náð útbreiðslu til yfir 30
landa. Hér á landi hófst kennsla í
myndlestri í lok ársins 2004 þegar
Jóna Björg Sætran, M.Ed., uppeld-
is- og menntunarfræðingur hjá
Námstækni ehf. (www.namsta-
ekni.is), öðlaðist réttindi sem mynd-
lestrarkennari. Grunntæknin við
myndlesturinn er kennd þar á stutt-
um námskeiðum þar sem þátttak-
endur vinna með eigið lesefni. Eftir
námskeiðin eiga þeir svo kost á
áframhaldandi þjálfun og stuðningi.
Hentar á alla texta
Myndlestraraðferðin
hentar fyrir allan lest-
ur, svo sem bækur, ljós-
rit, tímarit, dagblöð og
einnig efni á tölvuskjá.
Nokkuð hefur borið á
þeim misskilningi að
hér væri á ferðinni að-
ferð til að túlka myndir
eða málverk, en svo er
ekki. Myndlesturinn
miðar að því að veita
skjóta yfirsýn yfir mik-
ið textamagn og finna
þau atriði sem skipta
lesandann mestu máli
hverju sinni. Sá sem
nýtir sér myndlestr-
artæknina þarf því að
vera læs. Það hefur
hins vegar sýnt sig að
þessi tækni nýtist vel
óháð lestrarfærni við-
komandi. Þannig hafa
leshægir einstaklingar
svo og fólk greint með lesblindu
(dyslexíu) fundið fyrir miklum fram-
förum við það að ná tökum á og nýta
sér myndlestur.
Slökun og einbeiting
Í myndlestri er unnið með textann
í stærri áföngum en almennt tíðkast.
Jafnvel heil bók eða skýrsla er
myndlesin í einu, en síðan er unnið
með textann í smærri einingum. Oft
er farið fimm til sjö sinnum yfir allan
textann en þó á mun skemmri tíma í
heildina en með hefðbundnum lestr-
araðferðum. Tilgangurinn með
textavinnunni þarf að vera skýr, les-
andinn skoðar uppsetningu textans
lítillega í upphafi og notar síðan ein-
falda slökunartækni til að festa ein-
beitinguna áður en myndlesturinn
hefst. Lesandinn útvíkkar sjónsvið
sitt í svonefndan myndafókus, horfir
á textann með ákveðnum hætti og
flettir blaðsíðunum síðan taktfast.
Fyrst á eftir veit lesandinn lítið með-
vitað um efnið sem var myndlesið,
en eftir ákveðinn biðtíma er mun
auðveldara en annars að fara hratt
yfir textann og átta sig á innihaldi
hans, með betri skilningi en ella.
Skammur undirbúningur
Myndlestur hentar vel þegar þarf
að fara yfir tiltekið lesefni á skömm-
um tíma við ýmsan undirbúning, s.s.
fyrir fundi, ráðstefnur eða kynn-
ingar, til að ná að vinsa þau atriði úr
textanum sem máli skipta. Hér er
mikilvægast að finna aðalatriði text-
ans, en talið er að um 4%–11% les-
efnis innihaldi aðalinntak þess og
skipti mestu máli fyrir merkingu
hans.
Hugarkort
Þegar um námsefni er að ræða er
samhliða lestrinum gert svokallað
hugarkort yfir aðalatriðin. Nemand-
inn útbýr jafnvel eitt hugarkort fyrir
hvern kafla kennslubókarinnar og
fær þannig góða yfirsýn yfir allt
innihald hennar. Nemendur geta
einnig nýtt sér myndlestur í upphafi
kennsluannar til að myndlesa allt
námsefni annarinnar á skömmum
tíma og náð þannig góðri yfirsýn yfir
námsefnið strax á fyrstu dögunum
áður en kennarinn fer yfir náms-
efnið í kennslustundum.
Gjörbreytt viðhorf
Segja má að myndlestrartæknin
hafi gjörbreytt viðhorfi margra til
lesturs. Myndlesturinn sjálfur tekur
aðeins um 10–15 mínútur fyrir með-
alstóra bók og síðan er hægt að
vinna áfram með efnið síðar. Fólk í
viðskiptalífinu, jafnt sem nemendur í
framhaldsskólum og háskólum, þarf
ekki lengur að skjóta lestrinum á
frest sökum tímaskorts. Kennarar
geta auðveldað sér undirbúning
kennslu, o.s.frv. Ólesnir bókastaflar
lækka hratt og ólesin gögn í bunkum
á skrifborðinu geta nú heyrt sögunni
til.
Myndlestur getur gjörbreytt að-
stöðu þeirra sem þurfa að lesa mik-
inn texta, hvort heldur sem um er að
ræða námsefni, fræðiefni, vísinda-
rannsóknarefni eða samanburð upp-
lýsinga og óháð því hvort um er að
ræða bækur, ljósrit eða jafnvel efni á
tölvuskjá.
Öflug lestrar-
og námstækni
Jóna Björg Sætran
fjallar um myndlestur
Jóna Björg Sætran
’Myndlesturgetur gjörbreytt
aðstöðu þeirra
sem þurfa að
lesa mikinn
texta... ‘
Höfundur er uppeldis- og
menntunarfræðingur og
stofnandi Námstækni ehf.
ÉG ER einn af
mörgum þegnum þjóð-
arinnar sem svíður
mjög undan stefnu
stjórnvalda. Á und-
anförnum árum hefur
allt mátt víkja fyrir
eyðingu náttúrunnar
svo að byggja megi ál-
ver. Þessi grein er ekki
um það stórslys.
Komið hefur á dag-
inn að peningarnir í
þjóðfélaginu eru ekki
endalausir og stefna
stjórnvalda undanfarin
ár hefur kallað á nið-
urskurð. En nið-
urskurðurinn á sér
ekki stað hjá und-
irliggjandi rót vandans.
Nei, ákveðið hefur ver-
ið að fresta byggingu
tónlistarhúss. Þrátt
fyrir fjölda rannsókna
sem sýna fram á það að
menningin gefur marg-
falt til baka.
Það vekur furðu
mína að tónlistarfólk
hafi ekki risið upp á
afturlappirnar og mótmælt harkalega
þessum áformum. Hvað ætli myndi
gerast ef stjórnvöld myndu ákveða að
allir leikir Landsbankadeildarinnar í
knattspyrnu yrðu spilaðir á möl, af
kostnaðarástæðum?
Málið er nefnilega að tónleikar í
Háskólabíói eru eins og fótboltaleikur
á lélegum malarvelli. Meiðslahættan
meiri og minna um falleg tilþrif.
Meðlimir Sinfóníuhljómsveitar Ís-
lands hafa þurft að leika tónlist sína
við ömurlegar aðstæður í allt of lang-
an tíma. Ímyndið ykkur skurðaðgerð
þar sem notast er við ryðguð tól og
skurðlæknirinn hefur ekki aðstöðu til
að sótthreinsa á sér hendurnar. Eng-
inn hugsandi maður myndi líða slíkt
en samt fresta stjórnvöld byggingu
tónlistarhúss. Er ekki allt í lagi?
Mér taldist að á næsta starfsári
Sinfóníuhljómsveitar Íslands væru
um fjörutíu tónleikar auk tónleika-
ferðar til Þýskalands og
Færeyja. Það er ansi
mikið miðað við að-
stæður. Af óbilandi
þreki og virðingu fyrir
unnendum tónlistar
þrælar listafólkið sér út
til að færa okkur tónlist-
arbókmenntirnar. Fær-
ustu stjórnendur og ein-
leikarar stíga á svið
vitandi að aðeins helm-
ingur af því sem þeir
búa til mun ná til þeirra
sem á hlusta, vegna öm-
urlegs hljómburðar. En
þessir listamenn koma
aftur og aftur. Af
hverju? spyr maður sig.
Það er greinilegt að
stjórnvöld hafa lítinn
áhuga, þá hefði verið bú-
ið að reisa tónlistarhús
fyrir hálfri öld. Stundum
dettur mér í hug að
listamennirnir komi af
vorkunnsemi við okkur
Íslendinga sem byggja
álver í stað menningar.
Nú biðla ég til stjórn-
valda að vinsamlegast byrja að hugsa
sinn gang. Ísland á að vera í fremstu
röð en samt eru aðstæður til tónleika-
halds á við það sem gerist í þróun-
arlöndunum. Tónlistarhús mun skila
sér margfalt til baka. Frægir lista-
menn munu eflaust berjast um að fá
að koma og spila með Sinfón-
íuhljómsveitinni. Hljómsveitin sjálf
mun eingöngu batna og fólkinu í land-
inu mun líða betur vitandi það að
hugsað er til þess. Ekki bæta fyrir
mistök með öðrum mistökum, það
sýnir fram á vanhæfni.
Áfram Ísland!
Mistök fást
ekki bætt með
öðrum mistökum
Sigurbjörn Ari Hróðmarsson
skrifar um frestun
byggingar tónlistarhúss
Sigurbjörn Ari
Hróðmarsson
’Það vekurfurðu mína að
tónlistarfólk hafi
ekki risið upp á
afturlappirnar og
mótmælt harka-
lega þessum
áformum.‘
Höfundur er tónlistarnemi.