Morgunblaðið - 10.06.2007, Blaðsíða 32

stjórnmál
32 SUNNUDAGUR 10. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
S
tjórnarandstaðan gerir sitt
til að stytta hveitibrauðs-
daga ríkisstjórnarinnar.
Þórunn Sveinbjarnar-
dóttir umhverfisráðherra
fékk að kynnast því í þingumræðum í
vikunni þegar leitað var eftir við-
brögðum hennar við orkusölusamn-
ingi Orkuveitunnar við Norðurál
vegna fyrirhugsað álvers í Helguvík.
Þar sagði Þórunn að fólk ætti að
hætta að tala þannig að þó að fyrir-
ætlanir væru um framkvæmdir, svo
sem orkunýtingu eða byggingu stór-
iðju, að „um leið og það sé sagt sé það
orðið“. Þegar blaðamaður hittir Þór-
unni í ráðuneytinu er hún nýkomin úr
umræðunum og auðvitað hefst sam-
talið á því eða um leið og uppistöðu-
lónið er komið í bollana.
Ekki farið inn á óröskuð svæði
„Það er tímanna tákn að málshefj-
andi, Kolbrún Halldórsdóttir, hafði
engan áhuga á að tala við ráðherra
iðnaðarmála heldur beindi fyrirspurn
sinni til mín, sem er auðvitað eðlilegt
og sjálfsagt, en orkumálin eru samt
ekki beinlínis á minni könnu. Það var
svolítill hiti í umræðunum og ekkert
óvenjulegt við það,“ segir Þórunn.
– Er málið ekki frágengið með
þessum orkusölusamningi?
„Þannig er það ekki. Það eru marg-
ir fyrirvarar í þessum samningi og
hvað umhverfismálin varðar þarf að
fara í gegnum lögbundið ferli, mat á
umhverfisáhrifum framkvæmdar, og
gæta þess að skipulagsmál séu í lagi.
Það ferli tryggir þátttöku almennings
í ákvarðanatökunni.
Mati á umhverfisáhrifum er ætlað
að tryggja að bestu fáanlegu upplýs-
ingar liggi fyrir um tiltekna fram-
kvæmd, þannig að menn komist að
bestu niðurstöðu. Og þó að það hafi
lengi verið lenska hjá orkufyrir-
tækjum hér að tala eins og allt sé fyr-
irliggjandi þegar menn hafa hug á að
nýta orku á tilteknum svæðum, hvort
sem það er vatnsafl eða jarðvarmi, þá
er það ekki þannig. Þó að menn hafi
fengið rannsóknarleyfi hjá iðnaðar-
ráðuneytinu er ekki þar með sagt að
leyfi hafi fengist til nýtingar og það er
mikilvægt að fyrirtæki geri sér grein
fyrir að umhverfið hvað þetta varðar
hefur breyst. Það er komin ný ríkis-
stjórn. Hún samþykkti fyrir nokkrum
dögum að við myndum vinda okkur í
annan áfanga rammaáætlunar um
náttúruvernd og klára hana á tveim
árum. Á meðan á því stendur verður
ekki farið inn á óröskuð svæði; það er
skýrt í sáttmálanum og af minni
hálfu.
Það er skiljanlegt að ekki hafi allir
áttað sig á því hvað þetta þýðir, en
þetta er umhverfið sem fyrirtæki
verða að vinna í. Og þeir sem vinna að
þessum málum verða einnig að hafa í
huga að það er ósamið á alþjóðlegum
vettvangi um kvóta á losun gróður-
húsalofttegunda sem má nýta eftir
árið 2012, þ.e. eftir fyrsta skuldbind-
ingartímabil Kyoto-bókunarinnar.
Samningaferlið er rétt að hefjast og
það væri óábyrgt af stjórnvöldum að
gefa mönnum ádrátt um losunar-
heimildir eftir 2012, enda engin fyr-
irheit hafa verið gefin um þau.“
– Hvernig eru þær horfur?
„Við blasir að Íslendingar munu
þurfa að draga úr losun gróðurhúsa-
lofttegunda. Stjórnvöld sömdu um
undanþágu síðast þegar samið var, en
það er mat manna sem best þekkja til
að slíkt sé óraunhæft núna. Ég vil
ekki sækja undanþágur á þessum
vettvangi. Í næstu samningum þarf
að tryggja að öll ríki sem máli skipta
verði með takmörkun á losun gróðu-
húsalofttegunda. Það hefur setið á
hakanum að ganga í það brýna verk-
efni að gera framkvæmdaáætlun um
að minnka losunina, en við verðum
eins og aðrir að axla ábyrgð. Heild-
armyndin er stór og flókin en mark-
miðið er skýrt: Að draga úr losun
gróðuhúsalofttegunda.“
– Ríkisstjórnin stefnir að því að ná
víðtækri sátt um verndun verðmætra
náttúrusvæða landsins. En er það
raunhæft, svona í alvöru talað, að
hægt sé að sætta þessi sjónarmið?
„Það verður að gerast.“
– Er ekki óhjákvæmilegt að annar
hópurinn valti yfir hinn?
„Nei, það er engum til góðs að einn
hópur valti yfir annan. Markmið okk-
ar er að ná sæmilegri sátt um auð-
lindanýtingu og náttúruvernd hér á
landi í anda sjálfbærrar þróunar.
Sjálfbær þróun felur einmitt í sér að
sókn eftir félagslegum og efnahags-
legum gæðum haldist í hendur við
umhverfisvernd. Stjórnvöld eiga auk-
inheldur að starfa í anda samvinnu og
stjórnmálamenn eiga að forðast að
setja sig í átakastellingar. Okkar
verkefni er að finna lausnir, ekki efna
til ófriðar. En það hefur verið boðið
upp á átök, ansi hörð, um einstakar
framkvæmdir. Og þó ekki væri nema
fyrir reynsluna af þeim, þá hlýtur að
vera brýnt að ná sátt um það hvernig
við tökum ákvarðanir um auðlinda-
nýtingu svo ekki sé efnt til deilna um
hverja einustu stórframkvæmd sem
ráðist er í. Við höfum ekki annað val
en að finna sáttaleiðir og nýta þær.“
Lýðræðislegt þanþol
– Er það ekki einmitt verkefni
stjórnmálamanna að taka erfiðar
ákvarðanir og óhjákvæmilegt að ein-
hverjum mislíki, – ekki mun rík-
isstjórnin sitja með hendur í skauti?
„Þvert á móti verður þetta ríkis-
stjórn aðgerða, en það reynir á lýð-
ræðislegt þanþol okkar að finna bestu
leiðirnar. Það er hvorki til vitnis um
pólitískan kjark né framsýni að
hlusta ekki á þá sem eru ósammála
manni, skoða ekki upplýsingar sem
liggja fyrir frá öllum hliðum og taka
ekki ákvörðun í ljósi alls þessa. Þeir
sem telja sig vita allt best áður en
umræðan hefst ástunda gamaldags
og hrokafulla pólitík.“
– Stækkun álversins í Straumsvík
var felld í kosningum í Hafnarfirði.
Ertu þeirrar skoðunar að slíkar
ákvarðanir eigi að taka á sveitar-
stjórnarstigi, svo sem álver á Húsa-
vík eða Helguvík, eða á að bera þær
undir þjóðaratkvæði?
„Atkvæðagreiðslan um stækkun
álversins í Straumsvík var tækifæri
Hafnfirðinga til þess að beita neit-
unarvaldi gegn ákveðinni breytingu í
skipulagi bæjarins og í aðdraganda
atkvæðagreiðslunnar fór fram mjög
yfirveguð og góð umræða í bænum
um þessi mál. Ég fullyrði að ekki einn
einasti kjósandi í Hafnarfirði hafi
ekki vitað hvað til stóð eða komist hjá
því að taka afstöðu. Niðurstaðan var
skýr og það er bæjarstjórnarinnar að
fylgja henni.“
– Þú hefur bent á að samkvæmt
núgildandi náttúruverndaráætlun sé
friðlýsing svæða í höndum umhverf-
isráðherra, m.ö.o. friðlýsing hafi
reglugerðargildi en ekki lagagildi, og
gagnrýnt að henni megi breyta með
einu pennastriki ráðherra. Hver er
skoðun þín á þessu nú þegar þú ert
orðin umhverfisráðherra?
„Með pennann á lofti,“ segir hún og
hlær. „Já, það er skemmtilegt að þú
minnist á þetta, því við erum einmitt
að undirbúa umhverfisþing í haust,
þema þess er náttúruvernd og meðal
annars verður rætt um náttúruvernd-
aráætlunina og samning um líf-
fræðilega fjölbreytni.
Við erum að vinna að því hér í ráðu-
neytinu að fara yfir núgildandi nátt-
úruverndaráætlun, sem gildir til árs-
loka 2008, og undirbúa endurskoðun
hennar fyrir næsta tímabil. Ég hef
ekki legið á þeirri skoðun minni að
mér hefur þótt það óviðunandi að
friðlýsingu megi breyta með einu
pennastriki vegna þess að það gefur
ekki náttúruverndinni það vægi sem
hún þarf að hafa.
En ég kem enn og aftur að ramma-
áætluninni, að þegar við höfum kort-
lagt landið og hvernig við nýtum það,
hvort sem það er með vernd eða öðr-
um hætti, þá höfum við betra tæki í
höndunum til að vinna að nátt-
úruvernd. Við þurfum að átta okkur
betur á því til hvers við friðlýsum;
markmið friðlýsinga geta verið ólík
eftir svæðum og aðstæðum.“
Ekki bæði sleppt og haldið
– Í stjórnarsáttmálanum stendur
að stækkun friðlandsins í Þjórsár-
verum verði tryggð þannig að það nái
yfir hið sérstaka votlendi veranna.
En svo virðist sem stjórnarflokkarnir
túlki það ákvæði með ólíkum hætti
hvað varðar Norðlingaölduveitu?
„Í raun ekki. Ég sagði í umræðun-
um í þingbyrjun að það væri mér
metnaðarmál að það tækist að
stækka friðlandið í Þjórsárverum og
tryggja að það nái yfir hið sérstaka
votlendi. Við það stend ég en ég ætla
mér tíma til þess að fara yfir þetta.
Ég hef litla trú á boð
Umhverfisráðherrann Þórunn Sveinbjarnardóttir er þeirrar skoðunar að uppbyggðir vegir eigi ekki heima á miðhálendi Íslands.
Umhverfismál voru
mál málanna á síðasta
kjörtímabili og útlit er
fyrir að það sama verði
upp á teningnum á því
næsta. Pétur Blöndal
talaði við Þórunni
Sveinbjarnardóttur
umhverfisráðherra um
virkjanamál, átök, hval-
veiðar, jólamatinn og
sitthvað fleira.
» Svo held ég að við getum ekki litið framhjá því
að ýmis öfl í samfélaginu hafa unnið mjög hart
gegn Samfylkingunni. Það gæti reyndar verið og er
vonandi að breytast.
» Auðvelda þarf hverju einasta heimili í landinu
að flokka sorp og koma því til skila, þannig að
það sé eðlilegur hluti af daglegu lífi. Þetta á að vera
verkefni hverrar einustu manneskju.