Morgunblaðið - 10.06.2007, Blaðsíða 36

stjórnmál
36 SUNNUDAGUR 10. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Mestalla tuttugustu öldinavoru vinstrimenn á Ís-landi klofnir í margaminni flokka. Hug-
myndir um sameiningu þeirra í einn
stærri flokk komu reglulega upp en
lítil hreyfing komst á málið fyrr en á
síðasta áratug aldarinnar. Raunar
má segja að vatnaskil hafi orðið við
borgarstjórnarkosningarnar 1994 en
þá ákváðu minnihlutaflokkarnir í
Reykjavík, Framsóknarflokkur, Al-
þýðuflokkur, Alþýðubandalag og
Kvennalisti, að snúa saman bökum
gegn Sjálfstæðisflokknum undir
merkjum nýs kosningabandalags,
Reykjavíkurlistans. Tilgangurinn
var að binda enda á valdatíð sjálf-
stæðismanna sem stjórnað höfðu
borginni nær sleitulaust í hálfa öld.
Þessu markmiði var náð.
Svandís Svavarsdóttir, oddviti
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs í borgarstjórn, segir hið
sögulega samstarf vinstrimanna í
borginni öðrum þræði vera sögu
Samfylkingarinnar sem sett var á
laggirnar í sama augnamiði fimm ár-
um síðar – til að sameina íslenska fé-
lagshyggjumenn. „Hluti af hreyfing-
unni sem bjó til R-listann á sínum
tíma bjó líka til Samfylkinguna.
Þetta er því að hluta til sama við-
fangsefnið, það er sama hreyfiaflið
sem var þarna á ferðinni.“
Jafnræðisreglan
grundvallaratriði
Svandís segir jafna aðild flokk-
anna að Reykjavíkurlistanum frá
upphafi hafa verið grundvallaratriði
í samstarfinu, svokölluð jafnræð-
isregla hafi verið tekin upp 1994 og
jafnframt viðhöfð og skjalfest 1998
og 2002.
„Jafnræðisreglan snerist um það
að samstarfið væri ekki styrk-
leikamæling heldur að allir flokk-
arnir kæmu að því með fullri reisn
og fullum áhrifum enda er eðlilegra
að mæla fylgi flokka í kosningum en
við samningaborð. Þessi afstaða
kemur vel fram hjá Samfylkingunni
í dag þar sem um er að ræða fullt
jafnræði milli stjórnarflokkanna
þrátt fyrir verulegan stærðarmun.“
Svandís segir engan ágreining
hafa verið um þetta, hvorki fyrir
kosningarnar 1994 né 1998 og 2002.
„Að vísu gat þetta stundum verið
snúið, lengst af stóðu þrír aðilar að
R-listanum en borgarfulltrúarnir
voru átta, þannig að dæmið gekk
ekki alveg upp. Eins og menn muna
stóð Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
alltaf utan þessa kvótakerfis meðan
hún var borgarstjóri. Ýmsar leiðir
voru farnar í þessum efnum og síð-
ast árið 2002 var gripið til þess ráðs
að kalla til fulltrúa óháðra, Dag B.
Eggertsson. Það ár skiptust átta
borgarfulltrúar R-listans þannig á
milli flokkanna að VG átti tvo, Sam-
fylking tvo, Framsóknarflokkur tvo
og tveir voru óháðir.“
Svandís segir hinn gagnkvæma
skilning og traustið sem jafnræð-
isreglan fól í sér hafa verið horn-
steininn sem samstarfið hvíldi á.
„Eitt afar mikilvægt þema í póli-
tík er vald og vægi. Menn hafa tekist
á um áheyrnarfulltrúa í hverf-
isráðum, svo dæmi sé tekið. Um
þetta var lengst af enginn ágrein-
ingur innan R-listans. Vægið var á
hreinu.“
Reykjavíkurlistinn bauð fram á
sömu forsendum árið 1998 og hélt
meirihluta sínum. Árið eftir breytt-
ist hið pólitíska landslag hins vegar
talsvert þegar hinir rótgrónu
vinstriflokkar, Alþýðuflokkur og Al-
þýðubandalag, hurfu af sjónarsvið-
inu og Samfylkingin og Vinstri-
hreyfingin – grænt framboð komu í
staðinn. Upphaflega lögðu margir
upp með það að Samfylkingin ein
myndi leysa gömlu flokkana af hólmi
en af ástæðum sem óþarfi er að tí-
unda hér gekk það ekki eftir.
Djúpsálarfræði stjórnmálanna
Svandís segir ólguna sem þessu
fylgdi og það tryggðarof sem ýmsir í
Samfylkingunni upplifðu við stofnun
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs vitaskuld hafa náð til R-
listans „svo maður fari aðeins út í
djúpsálarfræði stjórnmálanna sem
er oft meira hreyfiafl en maður áttar
sig á. Við þetta varð ákveðin breyt-
ing á undiröldunni sem hefði orðið
önnur hefði Samfylkingunni lánast
að halda utan um allan vænginn eins
og til var stofnað. Framsókn var
aldrei með í þeim leiðangri, þannig
að hún hafði svolítið frítt spil á kant-
inum. Framsókn keyrir líka á tals-
vert öðrum þáttum en VG og Sam-
fylkingin á góðum degi. Það skiptir
höfuðmáli fyrir Framsókn að hafa
áhrif og til þess að ná því markmiði
sínu lætur hún yfirleitt pólitísk prin-
sipp ekki þvælast fyrir sér. Fyrir
vikið getur hún komið tiltölulega
seint að samningum og verið þægi-
leg í viðræðum. Enda er Framsókn
iðulega þar sem ráðum er ráðið“.
Þegar upp var staðið hafði hið
breytta landslag í pólitíkinni aftur á
móti lítil áhrif á siglingu Reykjavík-
urlistans og hann vann sinn þriðja
kosningasigur vorið 2002.
Kjörtímabilið 2002-2006 fór hins
vegar snemma að hrikta í stoðunum.
„Upphafið að endalokum R-listans
var hin fáheyrða flétta Össurar
Skarphéðinssonar, þáverandi for-
manns Samfylkingarinnar, þegar
hann tilkynnti í viðtali á Bylgjunni
síðla árs 2002 að Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, þáverandi borgarstjóri
R-listans, utan kvóta jafnræðsiregl-
unnar, væri forsætisráðherraefni
eins af flokkunum þremur sem aðild
áttu að R-listanum. Þar með var að
mati margra í ráðhúsinu á þessum
tíma komið að þáttaskilum í sam-
starfinu. Þessi þáttaskil komu
kannski ekki upp á yfirborðið strax
en snerust fyrst og fremst um traust
og trúnað. Þarna var nefnilega orðið
ljóst að borgarstjóri myndi ganga
erinda eins af flokkunum þremur en
ekki hinna í komandi alþingiskosn-
ingum.“
Geri aðrir betur!
Svandís viðurkennir að það hafi
ekki komið neinum í R-listanum á
óvart að Ingibjörg Sólrún væri sam-
fylkingarmaður en það hafi fram að
þessu verið látið kyrrt liggja í ljósi
sögunnar. „Ingibjörg Sólrún gegndi
hlutverki sameiningartákns R-
listans og var sú manneskja sem
öðrum fremur sameinaði hugsjónir
vinstriaflanna í borginni. Það gerði
hún afspyrnuvel enda leiddi hún
Reykjavíkurlistann til sigurs í
þrennum kosningum í röð. Geri aðr-
ir betur!“
Þegar Ingibjörg Sólrún var gerð
að forsætisráðherraefni Samfylking-
arinnar segir Svandís að mikill urg-
ur hafi orðið í baklandi Vinstri
grænna og Framsóknarflokks í
Reykjavík. „Það fór á þann veg að
Ingibjörgu var gert að víkja úr stóli
borgarstjóra sem var vitaskuld gríð-
arlega stór biti að kyngja fyrir hana.
Þetta gerðist allt mjög hratt og ég
held að það séu engar deilur um það
núna að Össur hafi farið á undan
Ingibjörgu í þessu máli. Hún réð
ekki hraðanum á atburðarásinni og
hlutirnir gerðust að mörgu leyti með
meiri boðaföllum en gott var fyrir
hana sem stjórnmálamann. Það er
fyrst núna eftir fjögur og hálft ár
sem hún virðist vera að rísa upp aft-
ur eftir þessa dýfu. Ég tel að þetta
mál hafi verið Ingibjörgu Sólrúnu
afdrifaríkt og það er ekkert vafamál
að þáttur Össurar er mikill. Það
dylst engum sem þekkir Samfylk-
inguna innan frá að sú togstreita
sem þar hefur verið milli fylkinga
hefur verið flokknum afar erfið. Það
kann þó að vera að blað sé nú brotið í
þeim efnum við ríkisstjórnarþátttök-
una. Það verður a.m.k. forvitnilegt
að sjá hvernig það þróast.“
Talað um fautaskap
og yfirgang
Þegar Ingibjörg Sólrún hvarf af
vettvangi var fenginn utanaðkom-
andi borgarstjóri, Þórólfur Árnason.
Segir Svandís hans tíma að mörgu
leyti hafa verið farsælan en hann
varð styttri en efni stóðu til. Þegar
Ingibjörg Sólrún var formlega orðin
samfylkingarmaður breyttust hlut-
föllin innan meirihlutans. Vinstri
græn og Framsókn áttu áfram tvo
fulltrúa en Samfylkingin þrjá og
óháðir aðeins einn.
Á þessum tíma var mikið gert úr
viðbrögðum VG og Framsóknar við
ákvörðun Ingibjargar Sólrúnar um
að ganga Samfylkingunni á hönd.
„Við þóttum fara fram með fauta-
skap og yfirgangi í þessu máli. Yf-
irgangurinn var þó ekki meiri en svo
að við gerðum ekki kröfu um að
samningurinn um R-listann yrði
endurskoðaður að því er varðaði að-
komu flokkanna. Jafnræðið hafði
verið brotið en við fórum eigi að síð-
ur ekki fram á að formennska í
nefndum og ráðum yrði endur-
skoðuð og annað slíkt þannig að
breytingin yrði vegin upp. Svo við
höldum þeim þræði þá er sú staða
komin upp þegar við erum að klára
viðræðurnar fyrir kosningarnar
2006 að Dagur B. Eggertsson er líka
orðinn samfylkingarmaður og síðan
Björk Vilhelmsdóttir. Undir lokin
var staðan því þannig að R-listinn í
borgarstjórn samanstóð af fimm
samfylkingarmönnum, tveimur
framsóknarmönnum og einum
vinstri grænum. Það var mikið
ójafnvægi innbyggt í hópinn.“
Svandís segir þessa breyttu skip-
an mála ekki hafa haft svo mikil
áhrif á traustið innan hópsins enda
voru borgarfulltrúarnir þeir sömu
og áður. „Sama verður ekki sagt um
bakland flokkanna, á þeim vettvangi
fór óánægjan vaxandi og segja má
að borgarstjórnarflokkurinn hafi á
þessum tíma verið farinn að ein-
angrast. Menn voru að missa tengsl-
in við grasrótina. Það kann aldrei
góðri lukku að stýra. Farið var að
tala um „ráðhúsklíkuna“ og átti það
tal að mörgu leyti rétt á sér. Borg-
arstjórnarflokkur R-listans var á
góðri leið með að verða sjálfbær
pólitísk eining sem laut sínum eigin
lögmálum. Af þeim sökum var undir-
alda í grasrót flokkanna allra en sér-
staklega hjá Samfylkingunni. Ég
veit til þess að borgarfulltrúar henn-
ar núna hafa lagt mikið á sig til að
efla sambandið við baklandið.“
Grasrótin styrkti VG mikið
Svandís fullyrðir að vinstri græn
hafi verið öflugust í sínu grasrót-
arstarfi í borginni á þessum tíma.
„Veturinn 2003-04 og veturinn 2004-
05 komum við með yfirlýsingar og
ályktanir sem gengu stundum þvert
á niðurstöður Reykjavíkurlistans.
Kann mörgum að hafa fundist það
snúið, ekki síst þegar Þórólfur Árna-
son hætti sem borgarstjóri. Þá var
samráðið í baklandi VG mjög mikið.
Við réðum ráðum okkar mjög ítar-
lega og komumst að þessari tilteknu
niðurstöðu þar. Ég hef trú á því að
sú grasrót hafi styrkt okkur mikið
sem sjálfstæðan flokk en um leið jók
það á ójafnvægi innan Reykjavíkur-
listans, ójafnvægi missterkrar gras-
rótar.“
Samstarf byggist á virðingu
Morgunblaðið/ÞÖK
Enginn þrýstingur „Valdið var alfarið í höndum okkar fulltrúa VG í viðræðunefndinni og það er fráleitt að forysta flokksins hafi beitt okkur einhverjum
þrýstingi. Við upplýstum okkar formann reglulega um stöðu mála eins og eðlilegt er en að öðru leyti kom hann hvergi nálægt viðræðunum. Hann hvatti
okkur allan tímann til að reyna að finna samningsflöt, meira að segja eftir að við töldum okkur vera komin í þrot. Þannig að ef eitthvað er þá var hann
ákafari að halda R-listasamstarfinu gangandi en við fulltrúar flokksins í viðræðunefndinni undir lokin,“ segir Svandís Svavarsdóttir borgarfulltrúi VG.
„Samfylkingin sleit
Reykjavíkurlistanum.
Það er alveg á hreinu,“
segir Svandís Svav-
arsdóttir, oddviti vinstri
grænna í borgarstjórn,
en hún gegndi lykilhlut-
verki í samningavið-
ræðum flokkanna sem
stóðu að samstarfinu í að-
draganda borgarstjórn-
arkosninganna 2006. Orri
Páll Ormarsson fékk
Svandísi til að rökstyðja
þessa fullyrðingu.
Í HNOTSKURN
»1994. Reykjavíkurlistinnveltir meirihluta Sjálf-
stæðisflokksins úr sessi í borg-
arstjórn Reykjavíkur.
»1998. R-listinn heldurmeirihluta sínum annað
kjörtímabilið í röð.
»1999. Alþýðuflokkur ogAlþýðubandalag hverfa af
sjónarsviði stjórnmálanna og
Samfylkingin og Vinstrihreyf-
ingin – grænt framboð koma í
staðinn.
»2002. R-listinn heldurvöldum í borginni þriðja
kjörtímabilið í röð.
»2002. Ingibjörg SólrúnGísladóttir ákveður að
fara í framboð fyrir Samfylk-
inguna í alþingiskosningum
og stendur í kjölfarið upp úr
stóli borgarstjóra.
»2005. Samningaviðræðurum áframhaldandi sam-
starf R-listans fara út um þúf-
ur og flokkarnir bjóða fram
undir eigin merkjum í borg-
inni.