Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 59

Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 59
3. mynd. Mörull, Moeri- therium, (t.v.) og vatna- snjáldri, Phiomia, í feni á eósentíma. Mynd eftir Maurice Wilson. (Carr- ington 1958.) morgunverð en fíllinn streittist á móti svo að tognaði á nefinu. Þar kom að krókódíll- inn varð af morgunmatnum og fíllinn var kominn með rana. Önnur skýring á því hvernig fíllinn fékk ranann er þessi: Snemma á nýlífsöld jarð- sögunnar, á eósentíma, fyrir einum 30 tii 40 milljón árum, lifði í Norður-Afríku dýr á stærð við vænt svfn, sem fræðimenn kalla Moeritherium og málhagir íslend- ingar hafa nefnt mörul (3. mynd). Ekki er talið að mörullinn sé forfaðir fíla, en hann stendur nærri upprunastofni þeirra. For- feður og frændur fílanna stækkuðu í ald- anna rás og þurftu því sífellt að standa í gildari og öllugri fótleggi, sem urðu of stirðir til þess að dýrin gætu kropið til að éta og drekka. Sum stór dýr hafa leyst þennan vanda með því að þróa langan háls en afkomendur mörulstofnsins komu sér upp þungum haus sem langur háls hefði ekki borið. Þeirra lausn er þróun ranans, sem er framlenging á nefinu sem nær niður í ár og vötn eftir vatni og upp í tré eftir laufi og greinum. ■ UMHVERFI OG LÍFSHÆTTIR Villtir fílar lifa í margs konar umhverfi, skógum, kjarri, hásléttum, lágsléttum, döl- um, hæðum, sem sagt alls staðar þar sent nóg er af fæðu og vatni. Dýrafræðingar skipta afríkufflnum í tvær undirtegundir. Önnur þeirra, sem flokkuð er sem aðaltegund, sléttufíll, Loxodonta africana africana, lifir á gresj- um og staktrjáasléttum víða í álfunni. Hins vegar er svo skógarfíllinn, L. africana cyclotis, sem lifir í regnskógum nærri nrið- baug í vestanverðri Afríku. Hann er minni en sléttufíll, með minni og nær kringlótt eyru, þar sem eyru sléttufíls nálgast það að vera þríhyrnd. Skógarfíll ber höfuðið hærra en sléttufíll, enda væri annars hætt við að trjágreinar kræktust í skögultenn- urnar. Flestir fílar lifa í hjörðum, tíu til fimm- tíu eða fleiri saman. Fyrir hverri hjörð fer foringi, yfirleitl kýr. Fílarnir ferðast stund- um langar leiðir. Mönnum ber ekki saman um hvað knýr þá áfram, hugsanlega leit að einhverri sérstakri fæðu eða flótti undan ásókn leiðra skorkvikinda. Algengt er að stakir fílar fari á undan hjörðinni og kanni aðstæður. Ef allt virðist með felldu blæs könnunarfíll merki með rananum um að óhætt sé að halda áfram ferðinni. Fá rándýr leggja til atlögu við ffla. í Asíu ráðast tígrisdýr stöku sinnum á kálfa eða veikburða dýr, en fflahjörð stendur varla stuggur af öðru en vopnuðum mönn- um. Rottur eiga þó til að veita sofandi fílum fótasár sem dregið geta þá til dauða. Tarfarnir berjast slundum um kýrnar og fyrir kemur að sigurvegarinn drepi keppi- naut sinn með höggtönnunum. Annars troða fílar sjaldan illsakir hver við annan. Gagnvart mönnum eru kýrnar oft árásar- gjarnari en tarfarnir, líklega af því að þær bera ábyrgð á öryggi kálfanna. Þó tekur steininn úr þegar margar fílskýr eru 167
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.