Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 59

Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 59
3. mynd. Mörull, Moeri- therium, (t.v.) og vatna- snjáldri, Phiomia, í feni á eósentíma. Mynd eftir Maurice Wilson. (Carr- ington 1958.) morgunverð en fíllinn streittist á móti svo að tognaði á nefinu. Þar kom að krókódíll- inn varð af morgunmatnum og fíllinn var kominn með rana. Önnur skýring á því hvernig fíllinn fékk ranann er þessi: Snemma á nýlífsöld jarð- sögunnar, á eósentíma, fyrir einum 30 tii 40 milljón árum, lifði í Norður-Afríku dýr á stærð við vænt svfn, sem fræðimenn kalla Moeritherium og málhagir íslend- ingar hafa nefnt mörul (3. mynd). Ekki er talið að mörullinn sé forfaðir fíla, en hann stendur nærri upprunastofni þeirra. For- feður og frændur fílanna stækkuðu í ald- anna rás og þurftu því sífellt að standa í gildari og öllugri fótleggi, sem urðu of stirðir til þess að dýrin gætu kropið til að éta og drekka. Sum stór dýr hafa leyst þennan vanda með því að þróa langan háls en afkomendur mörulstofnsins komu sér upp þungum haus sem langur háls hefði ekki borið. Þeirra lausn er þróun ranans, sem er framlenging á nefinu sem nær niður í ár og vötn eftir vatni og upp í tré eftir laufi og greinum. ■ UMHVERFI OG LÍFSHÆTTIR Villtir fílar lifa í margs konar umhverfi, skógum, kjarri, hásléttum, lágsléttum, döl- um, hæðum, sem sagt alls staðar þar sent nóg er af fæðu og vatni. Dýrafræðingar skipta afríkufflnum í tvær undirtegundir. Önnur þeirra, sem flokkuð er sem aðaltegund, sléttufíll, Loxodonta africana africana, lifir á gresj- um og staktrjáasléttum víða í álfunni. Hins vegar er svo skógarfíllinn, L. africana cyclotis, sem lifir í regnskógum nærri nrið- baug í vestanverðri Afríku. Hann er minni en sléttufíll, með minni og nær kringlótt eyru, þar sem eyru sléttufíls nálgast það að vera þríhyrnd. Skógarfíll ber höfuðið hærra en sléttufíll, enda væri annars hætt við að trjágreinar kræktust í skögultenn- urnar. Flestir fílar lifa í hjörðum, tíu til fimm- tíu eða fleiri saman. Fyrir hverri hjörð fer foringi, yfirleitl kýr. Fílarnir ferðast stund- um langar leiðir. Mönnum ber ekki saman um hvað knýr þá áfram, hugsanlega leit að einhverri sérstakri fæðu eða flótti undan ásókn leiðra skorkvikinda. Algengt er að stakir fílar fari á undan hjörðinni og kanni aðstæður. Ef allt virðist með felldu blæs könnunarfíll merki með rananum um að óhætt sé að halda áfram ferðinni. Fá rándýr leggja til atlögu við ffla. í Asíu ráðast tígrisdýr stöku sinnum á kálfa eða veikburða dýr, en fflahjörð stendur varla stuggur af öðru en vopnuðum mönn- um. Rottur eiga þó til að veita sofandi fílum fótasár sem dregið geta þá til dauða. Tarfarnir berjast slundum um kýrnar og fyrir kemur að sigurvegarinn drepi keppi- naut sinn með höggtönnunum. Annars troða fílar sjaldan illsakir hver við annan. Gagnvart mönnum eru kýrnar oft árásar- gjarnari en tarfarnir, líklega af því að þær bera ábyrgð á öryggi kálfanna. Þó tekur steininn úr þegar margar fílskýr eru 167
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.