Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 60

Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 60
saman. Sögur fara aí' frægri fílahjörð sem í voru engir tarfar og gerði mönnum lífið leitt á um þúsund ferkílómetra svæði kringum Gondokoro, sunnantil í Súdan. Kýrnar, sem gengu undir nafninu „súffrag- ettuhjörðin", voru einkar viðskotaillar og réðust stundum á menn sem hætlu sér nærri þeim. „Það er freistandi að líla á þessa hegðun sem óhjákvæmilega afleiðingu karlaleysis (og því verður ekki neitað að ákveðna hliðstæðu má finna meðal manna), en um þetta efni er líkast til hollast að hafa sem fæst orð.“ (Carrington 1958.) Meðgöngutíminn er að meðaltali eitt ár og tíu mánuðir en fer frá ári og fimm mán- uðum í tvö ár og einn mánuð (lengri fyrir bolakálf en kvígu). Tvíburar eru fágætir. Meðan kýrin ber umkringir hjörðin hana og verndar hana og kálfinn. Nýfæddur kálfur er um 100 kg. Hann stendur upp hálftíma gamall og er á spena í tvö til þrjú ár. Hjörðin bíður þar til kusi getur fylgt henni, yfirleitt um tvo daga. Móðirin sinnir afkvæmi sínu af mikilli natni en fílapabbi tekur lítinn þátt í upp- eldinu. Nýlega hefur komið í ljós að fílar gefa frá sér innhljóð, það er hljóð af lægri tíðni en menn greina, allt niður í 14 rið. Lág- tíðnihljóð berast langan veg í þéttum skóg- um og menn grunar að fílarnir noti þau til samskipta. (Schmidt-Nielsen 1990.) Fílar eyðileggja oft eins mikið af gróðri og þeir éta. Fullorðinn fíll tekur til sín 250 til 350 kíló af fastri fæðu daglega, enda ver hann að minnsta kosti sextán stundum á sólarhring í að matast. Hann brýtur greinar af trjám, en ef tréð er of hátt ýtir hann á það með enninu og veltir því með rótum. Þetta á einkum við um afríkufíla. Ind- landsfílar láta sér yfirleitt nægja að slíta greinarnar. Gras rífur fíllinn sem fyrr segir upp með rananum. Salt þykir fflum sælgæti og þeir ferðast stundum langar leiðir í leit að því. Þeir standast ekki heldur maís, sykurreyr og fleira góðgæli sem mennirnir rækta og eru engir aufúsugestir á ökrum. Auk þess sem þeir éta ryðja þeir á ránsferðum sínum um koll ýmsum mannvirkjum, svo sem síma- staurum. Fílar í umsjá manna eiga lil að vera nokkuð drykkfelldir. í náttúrunni er fram- boð á áfengi takmarkað en fílar hafa þar komist upp á lag með að færa sér í nyt það sem í boði er. Carrington (1958) vitnar í rit frá 1875 eftir W.H. Drummond, The Large Game and Natural History of South and South-east Africa: „Sem fyrr segir er talsvert um þá á svæðinu norður al' Pongolo á sumrin. Þegar vetur nálgast leita þeir hælis lengra inni í landi. Þeir koma á sama tíma og aldin umganu-trésins þroskast, en þeir eru sólgnir í það og leita þess eflaust. Úr þessu aldini má fá sterkan áfengan drykk og fílarnir verða sætkenndir af að éta það, þeir slaga, láta öllum illum látum, öskra svo heyra má mflur vegar og berjast stundum harkalega innbyrðis.“ Sams konar háttarlag þekkist hjá asíu- fflum en þess er ekki getið hvaða ávöxtur komi þeim í hátíðarskap. Félagsskipun John Hagenbeck hét þýskur maður sem bjó f aldarfjórðung, undir lok nítjándu aldar og í byrjun hinnar luttugustu, í Indíalöndum, einkum á Sri Lanka sem þá hét Ceylon og var bresk nýlenda. Bróðir hans, Carl Hagenbeck, stjórnaði frægum dýragarði í Hamborg og hlutverk Johns þar eystra var að fanga villt dýr í garðinn. I bók sinni, Ceylon, sem út kom í íslenskri þýðingu 1939, fjallar Hagenbeck talsvert um ffla. Hann skiptir þeim í þrjár deildir eftir lífsvenjum. í fyrstu deildinni eru hjarðfílar, „en til þeirra telst mikill meirihluti allra fíla“. Fílahjörðum hafa hér verið gerð nokkur skil, og verður ekki bætt við það. Hér tekur frásögn Hagenbecks við1: „I annari deildinni má telja einstœðinga', venjulega eru það karldýr, sem af einhverjum ástæðum una sér ekki í hjörðinni eða er bolað þaðan burtu og l'ara sinna ferða einir sér. Þeir hafa venjulega sitt eigið svæði til umráða, oft frekar lítið um sig, og yfirgefa það mjög sjald- 1 Hvorki hefur verið hróflað við stafsetningu né greinarmerkjum. 168
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.