Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1995, Side 75

Náttúrufræðingurinn - 1995, Side 75
4. mynd. Horft til norðurs vestan við Leiðólfsfell. Fremst loftborin grjóturð og vikur frá fyrsta þœtti gossins. Skáli gangnamanna sést til hœgri og Skaftáreldahraun er á miðri mynd. Örin lengst til vinstri bendirá grjót- og öskuflóðið en handan þess eru gígirnir sem gosið komfrá. - View to the north west of Leiðólfsfell. Airborne clasts in the foreground, farther the Laki-flow of 1783 and still farther the old craters from the eruption at Leiðólfsfell. Mynd/photo Jón Jónsson. ■ ELDVARP OG HRAUN Aðurnefndir hraunhólar er það eina áber- andi sem sést af eldstöðinni sjálfri. Hól- arnir eru raunar fremur gígrimar eða hlutar af slfkum myndunum því sjálft uppvarpið er hulið Skaftáreldahrauni, en það hlýtur að vera vestan hólanna. Tvær gígskálar má þó enn sjá við hólana að austanverðu en ekki hefur hraun frá þeim runnið. Önnur skálin er röskir 50 m í þvermál og botn hennar þakinn hrauni úr síðasta gosi. Hin er minni, lítið eitt sunnar, um 20 m djúp og með hraunsvuntu hangandi inn yfir barm. Enda þótt ekki sjáist meira af eldstöðinni en þetta þykir ljóst að um meiriháttar sprungugos hafi verið að ræða. Um útlit eldvarpsins verður að öðru leyti ekki sagt en af áðurnefndri gosmalardreif er ljóst að mikil sprengivirkni hefur verið a.m.k. í byrjun gossins. Norður af gíghólunum gengur allhár ávalur hryggur eða ás, á 3. mynd merktur sem tilheyrandi þessu gosi en nokkur fyrirvari um það skal liafður. Sé það rétt hefur eldstöðin verið nokkuð löng gjá eða gígaröð. Þetta er að svo komnu máli talið líklegast, en vert er að minna á aðra hugsanlega skýringu á myndun þessa hryggjar og skal nú að því vikið. Það hefur smám saman orðið ljóst að löngu fyrir Skaftárelda liafa tvö stórgos orðið í Eldborgaröðum (Lakagígum) og hefur þótt eðlilegt að kenna það sem líklega hefur verið þeirra mest við Rauðöldur (Jón Jónsson 1990, 1994). Hraun frá því gosi má, víða nokkuð, sjá inni á hálendinu, stundum og mest áberandi í þyrpingum gervigíga (Jón Jónsson 1994a, 1994b, 1995) en einnig er lalið að það sé á stóru svæði niðri í byggð (sjá síðar), en þangað hefur það runnið sömu leið og Skaftárelda- 183
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.