Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 75

Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 75
4. mynd. Horft til norðurs vestan við Leiðólfsfell. Fremst loftborin grjóturð og vikur frá fyrsta þœtti gossins. Skáli gangnamanna sést til hœgri og Skaftáreldahraun er á miðri mynd. Örin lengst til vinstri bendirá grjót- og öskuflóðið en handan þess eru gígirnir sem gosið komfrá. - View to the north west of Leiðólfsfell. Airborne clasts in the foreground, farther the Laki-flow of 1783 and still farther the old craters from the eruption at Leiðólfsfell. Mynd/photo Jón Jónsson. ■ ELDVARP OG HRAUN Aðurnefndir hraunhólar er það eina áber- andi sem sést af eldstöðinni sjálfri. Hól- arnir eru raunar fremur gígrimar eða hlutar af slfkum myndunum því sjálft uppvarpið er hulið Skaftáreldahrauni, en það hlýtur að vera vestan hólanna. Tvær gígskálar má þó enn sjá við hólana að austanverðu en ekki hefur hraun frá þeim runnið. Önnur skálin er röskir 50 m í þvermál og botn hennar þakinn hrauni úr síðasta gosi. Hin er minni, lítið eitt sunnar, um 20 m djúp og með hraunsvuntu hangandi inn yfir barm. Enda þótt ekki sjáist meira af eldstöðinni en þetta þykir ljóst að um meiriháttar sprungugos hafi verið að ræða. Um útlit eldvarpsins verður að öðru leyti ekki sagt en af áðurnefndri gosmalardreif er ljóst að mikil sprengivirkni hefur verið a.m.k. í byrjun gossins. Norður af gíghólunum gengur allhár ávalur hryggur eða ás, á 3. mynd merktur sem tilheyrandi þessu gosi en nokkur fyrirvari um það skal liafður. Sé það rétt hefur eldstöðin verið nokkuð löng gjá eða gígaröð. Þetta er að svo komnu máli talið líklegast, en vert er að minna á aðra hugsanlega skýringu á myndun þessa hryggjar og skal nú að því vikið. Það hefur smám saman orðið ljóst að löngu fyrir Skaftárelda liafa tvö stórgos orðið í Eldborgaröðum (Lakagígum) og hefur þótt eðlilegt að kenna það sem líklega hefur verið þeirra mest við Rauðöldur (Jón Jónsson 1990, 1994). Hraun frá því gosi má, víða nokkuð, sjá inni á hálendinu, stundum og mest áberandi í þyrpingum gervigíga (Jón Jónsson 1994a, 1994b, 1995) en einnig er lalið að það sé á stóru svæði niðri í byggð (sjá síðar), en þangað hefur það runnið sömu leið og Skaftárelda- 183
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.