Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 92

Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 92
1. mynd. Megineldstöðvar og tilheyrandi sprungureinar í og við norðurjaðar Vatnajökuls. - The central volcanoes and their fissure swarms at the North border of Vatnajökull. sprungureinum en ekki einstökum eldstöðvum, nema þau sem liggja nokkuð utan þeirra. Að vísu er hraunlagasyrp- unni frá sprungureininni sem liggur til suðsuð- vesturs frá Dyngjufjöll- um í gegnum Gígöldur skipt í tvennt og er það gert vegna hins mikla eðlis-, útlits- og aldurs- munar sem þar er, bæði á hraunum og til- heyrandi eldstöðvum. Eldri syrpuna, sem á uppruna í Gígöldum, nefndum við Kreppu- tunguhraun vegna út- breiðslu hraunanna aust- ur um alla Krepputungu, en þá yngri nefndum við Dyngjufjallahraun, en uppruni þeirra hrauna er aðallega í sjálfum Dyngjufjöllum og Öskju. 2. mynd sýnir glögglega útbreiðslu þessara hrauna á kortlagða svæðinu, ásamt öðrum þeim hraunlaga- syrpum sem þarna er að finna og nú verður nánar vikið að. ■ KVERKFJALLAH RAUN Kverkfjallahraun má nefna einu nafni öll þau hraun sem runnið hafa frá sprungurein Kverkfjallaeldstöðvarinnar. Mest er út- breiðsla þeirra vestan undir Kverkfjalla- rana þar sem þau þekja um 80 ferkílómetra svæði (2. mynd). Þarna má aðgreina a.m.k. fimm misgamla hraunstrauma frá jafn- mörgum gossprungum en þær eru þó líklega íleiri. Gossprungur þessar skerast á milli 25° og 35°austan við norður í gegn- um vestanverðan ranann þar sem gosefnin þekja hann að meira eða minna leyti með gjósku, gjalli og hraunum allt austur í Hraundal, sem aðskilur Austur- og Vestur- rana. Ein þeirra liggur til suðvesturs frá Kverkhnjúkaskarði vestantil í undirhlíðum ranans, og hafa hraunin frá henni runnið til norðurs á milli Lindafjalla og Löngu- hlíðar, þar sem þau hvíla ofan á Kreppu- tunguhraunum. Hinar fjórar gossprung- urnar liggja lengra lil suðvesturs og ná alveg upp í hlíðar Kverkfjalla. Sú vestasta, og líklega sú elsta þeirra, liggur um Virkisfell og stendur hús Ferðafélagsins, Sigurðarskáli, við einn gíginn á henni. Hinar gossprungurnar liggja uppi á ranan- um og í vesturhlíðum hans. Frá þeim hafa runnið a.m.k. tveir hraunstraumar niður eftir Hraundal og sá eldri þeirra hefur runnið austur úr Kverkhnjúkaskarðinu og allt austur að Hvannalindum. Lindahraun við Hvannalindir og Kreppu- hraun á austurbakka Kreppu tilheyra bæði Kverkfjallahraunum. Það fyrrnefnda hefur runnið frá um 3 km langri gossprungu í stefnuna 32° austan við norður, er liggur norður frá Svarthyrnu. Hraunstraumurinn frá henni hefur runnið í mörgum kvíslum 200
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.