Náttúrufræðingurinn - 1954, Qupperneq 14

Hermann Einarsson:
Um uppruna og dreifingu íslenzkra fiskistofna
með sérstöku tilliti til síldarinnar.
I.
Island liggur í miðju Norður-Atlantshafi, í farvegi mismunandi
hafstrauma. Sjórinn í þessum hafstraumum hefur ærið ólíka eigin-
leika, enda er hann af ólíkum uppruna. Dýralífið í hafinu við Island
mótast af þessum eiginleikum sjávarins. Plönturnar og dýrin eru
bundin vissum ytri skilyrðum, sérstaklega meðan á æxluninni stend-
ur. Einkum eru það hitaskilyrðin, sem ákvarða legu hrygningar-
stöðvanna, vegna þess að hrygningin fer aðeins fram innan vissra
hitamarka. Hins vegar berast dýrin viðs vegar utan hrygningar-
tímans. Svifdýrin eru öll háð hafstraumum, þar eð eigin hreyfing
þeirra má sín minna en hraði straumsins, og fiskar, sem lifa á svif-
dýrum, fylgja þeim eftir. Þannig geta skepnurnar komizt út fyrir
upprunasvæði tegundarinnar til kaldari, hlýrri eða dýpri hafsvæða
en tegundinni henta til hrygningar. Ef straumurinn liggur ekki til
baka, til hinna upprunalegu gotstöðva, eru svifdýrin dýrastofninum
töpuð. Hins vegar geta þau borizt á slóðir, þar sem þau finna við-
hlitandi hrygningarskilyrði, en þau geta líka borizt út fyrir þau
mörk. Þau geta ef til vill lifað þar, jafnvel til hárrar elli, en þau
tímgast ekki og bæta því engu við stofninn. Sunddýrin eru oft svo
frá, að þau geta leitað óravegu og yfirstigið margar tálmanir, til þess
að komast á sínar upprunaslóðir. En það er líka hugsanlegt, að hið
framandi umhverfi hafi að nokkru leyti lamandi áhrif á gönguvenj-
umar. En víst er um það, að dularfull eðlishvöt vísar mörgum þeirra
heim til átthaganna aftur.
Framleiðslu hafsvæðis getum við skipt í tvo ólíka flokka. f hinum
fyrri em plöntur og dýr, sem uppmna sinn eiga innan þessa svæðis.
Hinn síðari skipa plöntur og dýr, sem borizt hafa að, átthagar þeirra
em allt önnur hafsvæði. Ef um lokað kerfi væri að ræða, tilheyrði
öll fána og flóra hinum fyrra flokki; og ef til vill finnast einangmð