Náttúrufræðingurinn - 1954, Blaðsíða 30

76
NÁTTtJRUFRÆÐINGURINN
Island Noregur Færeyjar Shetland og Orkneyjar
72 44 5 3
Danmörk Irland Frakkland
2 3 1
Þessar tölur tala skýru máli. Þær sýna, aS yfirgnæfandi hluti
þeirra flaskna, sem rekur brott frá landinu norSanverSu, stranda viS
Noreg. En um leiS verSur aS geta þess merkilega fyrirbœris, aS ekki
er kunnugt um eina einustu straumflösku, sem rekiS hefur frá Nor-
egi til norSurstrandar Islands. Rannsóknir Helland-Hansens og Nan-
sens í byrjun aldarinnar sýndu, að í sunnanverðu Noregshafi, milli
íslands og Noregs, er hringrás, og liggur Austur-fslandsstraumurinn
eins og fleygur milli hennar og íslands. Það er því löngu kunnugt,
að milli Noregshafshringrásarinnar og Norður-fslands er ekkert
straumasamband, og rekflöskutilraunir síðari ára staðfesta þær nið-
urstöður algerlega. Ég skal taka það fram, að settar hafa verið fram
staðhæfingar um það, að orsakirnar til síldarleysisins fyrir norðan
land séu einkum þær, að óvenjulegur styrkleiki Austur-íslands-
straumsins hafi rofið sambandið milli Norðurlandsmiðanna og hring-
rásar Noregshafsins (sjá (2)), þar sem norska síldin heldur sig á
sumrin, en þessi tilgáta hefur hvorki við fiskifræðileg né sjófræðileg
rök að styðjast. Ég hef fært fyrir því gild rök, eins og síðar skal minnzt
á, að niðurstöður Árna Friðrikssonar um uppruna og eðli norðurlands-
stofnsins á árunum 1937—1942 séu byggðar á ófullnægjandi rann-
sóknum (9).* 1) Að vísu er ég alveg sammála danska síldarfræðingn-
1) Skoðanir þessar setti ég fyrst fram í greinargerð um síldarrannsóknir i apríl-
mánuði árið 1949. Hefur greinargerðin síðan verið í vörzlu Rannsóknarráðs ríkis-
ins og þáverandi deildarstjóra Fiskideildar, Árna Friðrikssonar. Framvegis mun ég
vísa til þessarar greinargerðar sem heimildar, enda verða tvö afrit látin bókasöfn-
um í té, þ. e. Háskólabókasafninu og bókasafni Náttúrugripasafnsins. Þar eð grein-
argerðin var samin að gefnu tilefni á mjög skömmum tima, er henni í ýmsu ábóta-
vant, og sé ég ekki ástæðu til að birta hana í heild, þar sem ég hef í hyggju að
rita um aðalatriði hennar á öðrum vettvangi.
1 niðurlagsorðum greinargerðarinnar segir: „Greinargerð þessi er ekki rituð til
þess að hún komi fyrir almennings sjónir. Fyrst og fremst er hún gerð til glöggv-
unar á þeim skoðanamun, sem rikir milli mín og deildarstjórans um niðurstöður
og vinnuaðferðir sildarrannsóknanna. Hún verður því fyrst um sinn aðeins send
deildarstjóranum, samstarfsmönnum mínum á deildinni og Rannsóknarráði ríkisins,
sem mér finnst eðlilegt að kynni sér þann skoðanamun, sem hér er gerður að
umtalsefni. 1 greinargerð þessari hef ég auk þess sett fram ýmsar nýjar skoðanir