Náttúrufræðingurinn - 1954, Blaðsíða 62

Stífla í Fljótum
Stutt athugasemd frá Steingrími Jónssyni.
1 ágætri grein Sigurðar Þórarinssonar, jarðfræðings, „Séð frá þjóð-
vegi“ í l.hefti Náttúrufræðingsins 1954, er vikið að Skeiðsfossvirkj-
uninni. Þar sem verið er að ræða um skriður og jökulgarða segir svo
á bls. 7: „Var t. d. illilega flaskað á þeim, þegar reist var rafstöð í
Fljótaá í Fljótum (Skeiðsfossvirkjunin) fyrir tæpum áratug. Dalur-
inn lokast til hálfs af hólabelti, Stífluhólum, og var talið, að þessir
hólar væru fomir jökulgarðar og myndu vatnsheldir. Þar sem Fljótaá
rennur fram með neðstu hólunum, var byggð 30 m há stífla, og hinni
fögm byggð innar i dalnum, Stíflunni, drekkt. En þegar vatnið tók
að hækka innan Stífluhólanna, kom í ljós, að þeir hripláku. Jarð-
fræðileg athugun leiddi í ljós, að þessir hólar vom alls ekki jökul-
garðar, heldur bergskriða, sem hlaupið hafði fram austan Fljótaár
sunnan við Hvammshnjúk, þar sem heitir Strengur. Er örið í fjalls-
hlíðinni áberandi.“
Þess gerist ekki þörf að rekja ummæli greinarhöf. lengur í þessu
sambandi, en ég vildi gera þá athugasemd við hin tilfærðu orð, að
þau gefa ranga hugmynd um undirbúningsrannsóknir þær, er gerð-
ar vom vegna virkjunarinnar. Það var ekki flaskað á neinu því, er
þetta snertir. Það var eins og greinarhöfundur segir augljóst, að um
bergskriðu var að ræða, enda öruggara að gera ráð fyrir því fyrir-
fram, þar sem skriðurnar em venjulega lítt vatnsheldar. f skýrslu frá
vegamálastofunni 1938 um jarðvegsrannsóknirnar er þetta tekið fram
bemm orðum. Þó var augljóst, að skriðumar höfðu flutt ána vestur
í dalinn og rann áin ofan við þær miklu hærra, en brekkumar eru
neðar í skriðunum. Þrátt fyrir tiltölulega mikinn hæðarmun, var
þama sáralítill leki í gegn um skriðumar. Spumingin varð þá sú,
hvort unnt yrði að hækka efra vatnsborð virkjunarinnar nokkuð að
ráði frá því, sem í ánni var, þegar það stóð hæst þar, grunnstinglað
og stiflað af ísi. Hvort lekinn ykist ekki svo mjög við hækkun, að örð-
ugt yrði að fá næga vatnsuppistöðu, sem þyrfti til að ná góðri hag-
nýtingu vatnsrennslisins. Voru á þessu gerðar töluverðar athuganir
frá 1929 og oft síðar af ýmsum. Jafnframt voru gerðir vatnsmiðlunar-
útreikningar og hugsuð vatnsuppistaða allt upp í eina 12—14 m