Náttúrufræðingurinn - 1993, Qupperneq 28

Er flórgoðavarpið við Ástjöm í hættu?
Hinu íslenska náttúrufræðifélagi barst
nýlega skýrslan Fuglalíf við vötn ofan
Hafnarfjarðar og Garðabœjar eftir Óláf
K. Nielsen. Skýrslan er gefin út af Hafn-
arijarðarbæ og Garðabæ 1993, 33 bls. í
brotinu A4.
Heilbrigðisráð Hafnarfjarðar og Um-
hverfismálanefnd Garðabæjar stóðu sam-
eiginlega að úttekt á fuglalífi við vötn í
umdæmum þeirra sumarið 1993. Vötnin
sem um er að ræða eru Hamarskotslækur
(Lækurinn), Astjörn og Hvaleyrarvatn í
Hafnarfirði og Urriðakotsvatn og Vífíls-
staðavatn í Garðabæ. Könnunin beindist
fyrst og fremst að vatnafuglum, þ.e. önd-
um, grágæs, flórgoða, hettumáfi og kríu.
Tilgangurinn var að kanna tegundasam-
setningu og stærð varpstofna, fylgjast með
afkomu varpsins og athuga hvort vátna-
fuglar kæmu á þessi svæði síðsumars til
að fella. Meðal varpfugla voru stokkönd,
rauðhöfðaönd, urtönd, duggönd, skúfönd,
toppönd og grágæs auk flórgoða, hettu-
máfs og kríu. Þéttleiki varpfugla miðað
við flatareiningu vatns er mjög mikill á
Læknum eða svipaður og gerist á Tjörn-
inni í Reykjavík enda bæði svæðin mótuð
af borgarumhverfi og þéttleikinn til
kominn vegna mikilla brauðgjafa almenn-
ings. Nær engir vatnafuglar sóttu á Hval-
eyrarvatn en þéttleiki vatnafugla á As-
tjörn, Urriðakotsvatni og Vífilsstaðavatni
var svipaður og gerist á lífríkum vötnum
á Norðurlandi. Lagt er til í skýrslunni að
Astjörn, Urriðakotsvatn og Vífilsstaðavatn
fái að þróast eftir eigin náttúrulegu lög-
málum. Þessi þrjú vötn njóta öll friðunar,
Náttúruverndarráð friðaði Astjörn 1978 og
Garðabær hefur friðað Urriðakotsvatn og
Vífilsstaðavatn. Friðlandið Astjörn er í
umsjón Hafnarfjarðar. Athygli vekur það
fálæti sem bæjaryfirvöld hafa sýnt lífríki
tjarnarinnar en fram kemur í skýrslunni að
ekkert er gert til að koma í veg fyrir
átroðning í friðlandinu á varptíma þrátt
fyrir reglur þar að lútandi. Þá hefur frið-
landið verið skert um 9000 m2(3,4%) með
byggingarframkvæmdum við íþróttasvæð-
ið Ásvelli og byggð hefur verið skipulögð
niður að friðlandsmörkum allt umhverfis
tjörnina. Ástjörn nýtur þó algjörrar sér-
stöðu í hópi þessara vatna og ræðst það af
ýmsu, m.a. sérstæðu landslagi, gróðurfari,
lágdýralífi og fuglalífi. Við tjörnina verpa
stokkönd, urtönd, rauðhöfðaönd, skúfönd,
grágæs og flórgoði. Einnig er þar stórt
hettumáfsvarp og kríuvarp og í móunum
og votlendinu við tjörnina verpa einar 11
tegundir mófugla. Eitt af því sem gefur
tjörninni verndargildi á landsmælikvarða
er flórgoðabyggðin en varpstofninn á
tjörninni 1993 var samtals 14 fuglar. Flór-
goðinn er í útrýmingarhættu á Islandi og
næstu byggðir svipaðar að stærð eru vestur
á Snæfellsnesi og austur við Þjórsá. Flór-
goðarnir á Ástjörn eru líka mikið á Urriða-
kotsvatni og verpa þar stundum; verndun
þeirra snertir því bæði bæjarfélögin.
Höfundur leggur til í skýrslunni að
Hafnarljarðarbær láti þegar í stað girða
friðlandið við Ástjörn og hafi eftirlitsmann
með því á sumrin þannig að hægt sé að
tryggja fuglunum frið til að verpa og koma
upp ungum. Einnig verði óbyggt jaðar-
svæði umhverfis friðlandið stækkað frá
því sem gert er ráð fyrir í skipulagi
Hafnarfjarðar og að Ásfjall verði tengt
friðlandinu. í skýrslunni segir að nái
þessar verndunaraðgerðir fram að ganga sé
ekkert því til fyrirstöðu að leyfa áhuga-
sömum almenningi að kynnast af eigin
raun fuglalífi Ástjarnar um varptímann.
Það væri gert með því að heimila umferð
á ákveðnunr tímum dags eftir göngustigum
að feluhúsi á bakka tjarnarinnar. Þaðan
gætu menn, án þess að trufla fuglana,
verið áhorfendur að þessu mikla ævintýri
sem leikið er hvert vor og sumar á Ás-
tjörn. Vonandi næst sátt um að tryggja
framtíð lífríkis Ástjarnar. - Þetta er fróð-
lcg skýrsla sem erindi á til allra sem áhuga
hafa á lífríki og náttúruvernd á Innnesjum.
Þeim sem vilja tryggja sér eintak er bent
á að snúa sér til Páls Stefánssonar hjá
Heilbrigðiseftirliti Hafnarfjarðarsvæðisins.
Erling Olufsson
Náttúrufræðingurinn 63 (3-4), bls. 150, 1993. 150