Náttúrufræðingurinn - 1993, Page 136

því erfitt að rekja fundi einstakra fugla
nákvæmlega. ískjóum var fyrst lýst (sem
pomarinus) af Temminck árið 1815, eða
rétt áður en danski fuglafræðingurinn
Friedrich Faber var hér á ferð, þannig
að tegundin var „óþekkt" fyrir þann
tíma. Iskjóum var oft ruglað saman við
vætukjóa og ijallkjóa og er stundum erf-
itt að átta sig á þvi við hvaða tegund er
átt í skrifum fuglafræðinga.
ískjóa hefur verið getið í flestum ef
ekki öllum heimildum um fugla á Islandi
frá byrjun 19. aldar. Umsagnirnar eru
yfirleitt stuttar, ónákvæmar og oft vill-
andi framan af, og eiga ef til vill alls
ekki við ískjóa. Hér verða rakin nokkur
dæmi. Faber (1822), sem getur þeirra
fyrstur, segir þá einungis „sjaldgæfa“
og hefur þá sennilega eitthvað fyrir sér
í því að þeirra hafi orðið vart áður. Auk
þess taldi hann sig hafa skotið einn við
Mývatn (sjá síðar). Teilmann (1823)
segir: „Verpur á íslandi“. Kriiper (1857):
„Kemur trúlega fyrir við Mývatn; frá
Skútustöðum er til einn þessarar teg-
undar með vissu“. Preyer (1862): „Ekki
algengur. Skotinn við Hnausa á Norður-
landi. Spurning er hvort hægt er að
greina hann frá fjallkjóa“. Newton
(1863); „Ekki algengur, en nokkrir
ferðalangar hafa séð hann á Islandi“.
Kjærbolling (1877); „Við ísland er hann
ekki algengur, en verpur hér og þar“.
Benedikt Gröndal (1895): „Allar þessar
kjóategundir [allar þrjár] eru meira eða
minna algengar og hittast hvor innan
um aðra“. Winge (1898): „Sést einnig
við ísland“. Slater (1901): „Óreglulegir
gestir við ströndina vor og haust, og
stundum skotnir“ og bætir við að hann
hafi séð þá „ásamt kjóum nokkrar mílur
undan strönd íslands“. Hantzsch (1905):
„Óreglulegur gestur, þó nógu algengur
til þess að vera ruglað saman við ætt-
ingja sína“. Nielsen (1918): „Eg veit
ekki til þess að hann verpi hér á landi“.
Dinesen (1926): „Þessa tegund hef ég
séð á sjónum vestan Húsavíkur í nánd
við fjöllin handan fjarðarins [og hug-
leiðingar um varp á þeim slóðum]; á
Vesturlandi hef ég séð nokkra að sumar-
lagi; á haustin hef ég annað slagið séð
nokkra við ströndina“. Bjarni Sæmunds-
son (1936): „Hér hefir hann verið sjald-
séður“. Erling Ólafsson (1966): „A vorin
sjást oft ískjóar við Krísuvíkurberg“.
Amþór Garðarsson o.fl. (1980); „Iskjóar
hafa sést á sumrin 10-12 sjóm. út af
Dýrafírði (Höskuldur Ragnarsson, Þing-
eyri)“. Magnús Lórentsson á Akureyri
(1981; í tilkynningu til Náttúrufræði-
stofnunar): „ískjóar vom algengir á haf-
ísárunum [um 1965-70] undan Norður-
landi, hef ekki séð þá fyrir þann tíma
né síðar“.
Ljóst er af þessum umsögnum að
meira hefur sést af ískjóum en fram
kemur í listanum hér á eftir. I honum er
þó gerð grein fyrir öllunr þeim fúglum
sem hægt er að tímasetja og staðsetja
með nokkurri vissu. Til voru nokkrir
hamir ískjóa sem heldur erfitt er að finna
stað (sumir em til enn), oftast einungis
sagðir fundnir við „Island“. Tímasetn-
ingar gamalla hama em líka almennt
vandamál þar sem ekki er öruggt að við-
fest eða viðloðandi dagsetning sé fúndar-
dagur.
Auk þess að telja ískjóa sjaldgæfa
segist Faber (1822) hafa skotið ískjóa
við Mývatn, fúndið par við hreiður nærri
Eyrarbakka í júní 1821 og jafnvel séð
einn í Viðey við Reykjavík. Hvort Faber
hefúr þekkt ískjóa skal ósagt látið, en
víst er að bæði Slater og Hantzsch em
í vafa um greiningu Fabers. Lesendum
til glöggvunar eru þessar athuganir
Fabers skýrðar nánar hér á eftir en verða
þó ekki teknar með i eftirfarandi lista
yfir ískjóa hér á landi:
— Mývatn, S-Þing, 1819. Náð. Faber (1822). -
„A Norðurlandi skaut éghannaðcins einu sinni,
ncfnilega við Mývatn“. Samkvæmt dagbók
Fabers (1918-21) var hann í Mývatnssveit frá
258