Náttúrufræðingurinn - 1993, Blaðsíða 141

djúpmiðum við Færeyjar (Bloch og Sor-
ensen 1984). Svipað mætti segja um
þessa tegund hér við land. Auknar at-
huganir á síðustu árum benda sterklega
til þess að ískjóar séu tiltölulega algengir
fargestir hér við íand frá byrjun maí til
miðs júní og frá ágústlokum fram undir
miðjan október. Þeir eru einnig sumar-
gestir í litlum mæli.
Fjallkjói (Stercorarius longicaudus)
Útbreiðsla og ferðir
Fjallkjóar (5. og 6. mynd) verpa allt
í kringun Norður-íshafið og hafa svipaða
útbreiðslu og ískjóar. Varpútbreiðsla
þeirra nær þó lengra vestur á bóginn í
Evrópu og þeir verpa langt suður eftir
Noregi. Varpsvæði þeirra í Kanada og
á eyjunum þar norður af er einnig
nokkru víðfeðmara en hjá ískjóa. Þeir
verpa í kringum Diskóflóa á vesturströnd
Grænlands, nokkuð á austurströnd Græn-
lands og á Svalbarða. Utbreiðsla þeirra
er þó mjög háð tiltækri fæðu á varptíma
eins og hjá ískjóum.
Fjallkjóar eru farfuglar og ferðast
langmest yfír sjó fjarri landi. Þeir eru
sjaldgæfastir hinna þriggja kjóategunda
á farflugi nærri landi og sjaldgæfír inn
til lands sunnan varpstöðvanna. Þó er
vitað að þeir fljúga yfír Grænlandsjökul.
Þeir fara einnig yfír Noregsfjöll á leið á
varpstöðvar í Lapplandi, og eru e.t.v.
reglulegir umferðarfuglar í Sviss. Fjall-
kjóar fljúga heldur hærra yfír sjó en hin-
ar kjóategundirnar, allt upp í um 250 m
hæð, og koma síður nærri skipum.
Um farleiðir þeirra er lítið vitað. Sama
er að segja um vetrarstöðvar, sem þó
eru sennilega á suðurhveli þar sem þeir
sjást mjög sjaldan norðan miðbaugs frá
því í desember fram í mars. Vetrarstöðv-
arnar eru taldar vera bæði í Kyrrahafí
(vestan S-Ameríku) og í Atlantshafí,
aðallega vestur af V- og SV-Afríku, og
ef til vill töluvert nærri ströndum S-
Ameríku.
Fjallkjóar yfírgefa varpstöðvamar í
ágúst og þeir síðustu fara í byrjun sept-
ember. Frá varpstöðvum í norðurhluta
Evrópu fara þeir um Barentshaf eða yfir
N-Noreg til Norðursjávar og þaðan suð-
ur á bóginn vestan Bretlandseyja frá því
um miðjan ágúst fram í aðra viku sept-
ember. Á vorin fara þeir þessa sömu
leið norður á bóginn og byrja þá að
sjást í apríl en verður mest vart í maí.
Þeir eru fljótari í fömm og sjást í þéttari
hópum á vorin en haustin. Þeir byrja að
sjást við Grænland í síðari hluta maí.
Mjög lítið er vitað um hvar ungfuglar
halda til en þó er eitthvað af þeim í N-
Atlantshafí. Á farflugi sjást tiltölulega
fáir fuglar saman, oftast færri en 3^1
þótt stærri hópar (20-50) hafí stöku sinn-
um sést.
Fæða fjallkjóa á varpstöðvum er aðal-
lega smá nagdýr (t.d. læmingjar) en
einnig önnur spendýr, fuglar, fiskar,
skordýr og ber (ekki síst krækiber). Þeir
ræna einnig mat frá öðrum fuglum. Lítið
er vitað um fæðu utan varptíma en
sennilega er hún fískur að mestu leyti.
Fjallkjóar verpa á berangri eins og ís-
kjóar og hreiðurgerðin er einföld. Eggin
eru oftast tvö en stundum aðeins eitt og
tekur útungun um 24 daga. Bæði kynin
liggja á. Ungar verða fleygir um 25 daga
gamlir. Aldur fjallkjóa við fyrsta varp
er ókunnur. Fjallkjói er nokkuð áreitinn
við menn nærri hreiðri og sýnir svipaða
vamartilburði og vætukjói.
Fjallkjóar við ísland fyrr á tímum
Fjallkjóum (sem longicandus) var
fyrst lýst árið 1819 (af Viellot), eða á
sama tíma og Faber var hér á ferð, þann-
ig að tegundin var „óþekkt" fyrir þann
tíma og er því óvíst að Faber hafí þekkt
hana. Þessari tegund, eða einhverju sem
líktist henni, var lýst af fleirum en Viel-
lot, s.s. Brunnich (sem cepphus 1764,
263