Samvinnan - 01.03.1926, Side 45

S A M V I N N A N
39
um, og knúðir áfram af gróðahvötum, beyttu sér á öll-
um sviðum atvinnulífsins þar sem stórgróða var von,
hlutu að verða meisturunum ofjarlar. Iðnnemalögin og
reglugerðir handiðnaðarfélaganna hæfðu ekki hinu nýja
iðnskipulagi. þau voru sniðin eftir þörfum og staðháttum
fyrri tíma. þeim var lítt beitt gagnvart hinum nýju iðn-
aðarfyrirtækjum, enda hnignaði framkvæmd þeirra að
sama skapi og stóriðjan dafnaði. Lögin voru óvinsæl hjá
hinum nýju iðnhöldum, er sjálfir fullnægðu ekki kröf-
um þeirra um undirbúning og verklega þekkingu til iðn-
reksturs. Stóriðjan, eins og henni áður er lýst, ruddi sér
smátt og smátt til rúms án tillits til þeirra.
þessa iðnskipulags varð fyrst vart í klæðagerð og lík-
um iðnaðargreinum. Síðar varð það alment í ullar- og
bómullariðnaðinum, og á 18. öld hafði það að miklu leyti
iagt undir sig flestar aðalgreinar handiðnanna. það reis
upp iðnrekstur í stórum stíl á þennan hátt. Stóriðjan
hafði í raun réttri sigrað í enskum iðnaði áður en verk-
smiðjuiðnaðurinn hófst. Fjármagnið, skipulagið og mark-
aðurinn beið þess, að mannlegu hugviti tækist að sam-
eina og nota út í æsar þessa yfirburði Englands til stór-
iðnaðar.
Umskifti þessi voru fyrirboði verksmiðjuiðnaðarins.
Yfirburðir stóriðjunnar komu brátt í ljós, en ókostir henn-
ar leyndu sér heldur ekki. Aukin framleiðsla, minni fram-
leiðslukostnaður og lægra verð á iðnaðarvamingi, notk-
un kvenna og barna, lægri laun og óstöðugri atvinna.
þetta var þó aðeins lítið sýnishorn af byltingu verk-
smið j uiðnaðarins.
Jafnhliða því að stóriðjan ruddi sér til rúms í iðnað-
inum, urðu stórfeld umskifti í landbúnaðinum á Englandi.
Eins og áður er sagt, hafði verslunargróðinn lagt
undir sig ýmsar greinar handiðnanna, og á sama hátt
teygði hann arma sína upp um sveitir landsins. Kosning-
arrétt og kjörgengi til þings og sveitastjóma höfðu frá
fyrri tíð aðallinn og stærri jarðeigendur. Kaupmenn og
iðnhöldar nutu ekki þessara réttinda nema þeir væm jafn-