Samvinnan - 01.03.1928, Side 89

S A M V I N N A N
83
stöðvaður, mun svo fara eftir nokkur ár, að hér verði
ekki annað en sj ávarþorp og iðjuver. En þá er hætt við,
að þjóðin missi aðaleinkenni sín sem sjálfstæð menning-
arþjóð. Það er sem sé viðtekin staðreynd, að hvar sem
sveitimar eyðast af fólki og landbúnaðurinn legst niður,
en þjóðin safnast sem mest saman í kaupstað, með sjó-
mensku og margskonar verslunarrekstur fyrir aðal-at-
vinnu, þar sé þjóðerninu hætta búin.
Hér mun þykja nokkuð djúpt tekið í árinni. Og menn
kynnu nú að halda að þetta geti ekki átt við þjóð vora.
Þessi er þó reynslan um heim allan, og hún mundi einn-
ig ná til vor íslendinga.
Vér skulum nú athuga hvemig þetta rná verða. Mál-
tækið segir: „Því venjast böm, sem á bæ er títt“. Og enn-
fremur: „Smekkurinn sá, sem kemst í ker, keiminn lengi
eftir ber“. Ekkert hefir eins mikil og skapandi áhrif á
menn eins og umhverfið, sem þeir búa í. Það veltur þvl
meir en margur hyggur í fljótu bragði á umhverfinu,
hvemig menn verða, bæði í hugsun og athöfnum. Nú
leynir það sér ekki, að áhrifin, sem æskulýðurinn verður
fyrir á uppvaxtarámm sínum, eru næsta ólík í sveit og
kaupstað. Þroskunarskilyrðin era yfirleitt gerólík á þess-
um tveim stöðum.
í kaupstöðunum hvílir bamauppeldið að mestu leyti
á mæðrunum. Feðurnir eru sjaldan heima og geta því
mjög litlu áorkað um uppeldi bama sinna. Og þó að hver
guðhrædd og samviskusöm kaupstaðamóðir vilji bami
sínu vel, vilji ala það upp í guðsótta og góðum siuum,
vilji yfirleitt þroska það sem best, bæði til sálar og lík-
ama, þá ber gætan oft viljann ofurliði í þessu efni. Það er
t. d. alt annað en hægðarleikur að gæta bamanna í fjöl-
menni kaupstaðanna. Bömin má ekki byrgja inni öllum
stundum, þegar þau eru annars sloppin af höndum mæðra
sinna. En hvenær sem börnin eru sloppin út úr húsdyr-
um heimilisins, er það gatan, sem tekur við þeim. Og
hún er, því miður, aðalleikvöliur flestra þeirra barna og
ungiinga, sem í kaupstöðunum alast upp. En það er sann-
6’