Samvinnan - 01.03.1928, Blaðsíða 44

38
SAMVINNAN
ur hann þegar nýjar brautir. Hann steypir hjátrúnni af
stóli en setur þekkingu og reynslu í hennar stað.
íslandslýsing Eggerts vakti þegar álit á honum seni
efnilegum vísindamanni. Árið 1752 eni þeir gerðir út í
rannsóknarför um ísland, hann og Bjarni Pálsson. Ferð-
uðust þeir um landið 6 sumur og gerðu athuganir um
jarðmyndun, gróður og dýralíf, en auk þess um atvinnu
og háttu þjóðarinnar. Um þessa starfsemi þeirra reit
Eggert hina nafnkunnu Ferðabók. Það var óhemjuverk,
sem þeim Eggert og Bjama var falið að inna af hendi.
Landið var lítt rannsakað. íslensk öræfi voru litlu kunn-
ari en hinn mikli Grænlandsjökull er nú. Erlendar þjóðir
gerðu sér fáránlegar hugmyndir um land og lýð og lands-
menn voru sjálfir fullir hjátrúar og hindui-vitna. Það var
alment álit alþýðu erlendis og jafnvel hér heima, að eld- j
gígamir væru reykháfar helvítis. Er fræg orðin Heklu-
ganga þeirra félaga. Var þeim mjög ráðið frá fyrirætlan
sinni. Töldu menn er í nágrenni fjallsins bjuggu, að uppi
á tindinum hefðust við árar í hrafnalíkjum með jám-
nefjum og jámklóm og mundu óboðnir gestir af þeim A ,
hafa kaldar viðtökur. En eigi þarf að orðlengja það, að
þeir gengu af hröfnum þessum dauðum, og mun eigi hafa
bólað á þeim síðan í íslenskri hjátrú.
Snemma kom í ljós áhugi Eggerts á menningu fom-
aldarinnar og íslenskri tungu. Á háskólaárum sínum skrif-
aði hann drög til bókar um íslenska goðafræði og þjóðtrú.
En aðalrit hans um málfræði em Réttritunarreglur er
hann tók saman um sama leyti og hann skrifáði Ferða-
bókina. íslenskt mál var þá í öngþveiti miklu, og vissu
menn hvorki upp né niður, hversu rita skyldi. Ekkert
hafði verið gjört til þess að samræma rithátt og fram-
burð. Ritmál 17. og 18. aldar er blendingur af íslensku,
latínu og illri dönsku. Það þurfti meira en lítið hugrekki
til að ráðast í það stórvirki að skapa festu í þeim óskapn-
aði. Um þetta leyti vom málfræði — og yfirleitt flest vís-
indarit — samin á latínu og einkum sakir vöntunar á
fræðiorðum í íslensku, en „eg kaus heldur“ segir Eggert