Tímarit kaupfjelaganna - 01.01.1896, Blaðsíða 21

15
þessarar (lýrðar og hagsældar? Sýnið oss það svart á hvítu
í hagfræðislegum skýrslum!
Starfinu hefi ég þegar nokkuð lýst, þótt í fám orðum
só. Að vísu koma kaupmenn enn við sögu verzlunarinn-
ar, en ég tel þá eigi lengur nema skugga einn í saman-
burði við þeirra fornu veldisdaga. Sá árangur er þó nú
þegar orðinn af störfum kaupfélaganna, því verður eigi
neitað, jafnvel þótt mér virðist menn eigi gæta nógu vel
að þessu atriði. Að kaupmenn hafa enn talsverða verzl-
un heimfæri ég alls eigi undir ófullkomleika kaupfélaganna
í eðli sínu, heldur liggja til þess aðrar rætur, margar og
djúpar, sem ekki er svo auðvelt að nema burtu á stutt-
um tínia. Orsakirnar eru, meðal aunars, gömul kúgun í
stjórnmálum og verzlunarefnum. Á því hafa Þingeyingar
getað berlega þreifað í svo mörgum innanhéraðsmálum,
sem ekki hafa snert verzlunarmál. Menn hafa eigi treyst
sjálfum sér til að skipa niður sínum eigin málum og ráða
þeim til lykta þegar í stað eftir langa áþján. Menn geta
eigi, allt í einu, margir hverjir hætt að treysta hinum
gömlu guðum og göfga þá. í augum þessara manna er
enn svo þægilegur bjarmi yfir hinurn forna blótstalli, og
þeim finnst eitthvað svo sætt og hressandi við þá tilfinn-
ing, að „hinn garnli guðinn hafi nú litð náðugum augum til sín,
gert þetta eða hitt fyrir sig“. Svo ber og fátæktin, hugs-
unarleysið og sljóskyggnin einatt drjúgan hlut að búðar-
borðinu. Auk alls þessa má og taka það fram, að kaup-
félagsmenn hafa eigi hingað til nægilega getað snúizt við
því, eða þá ekki hirt um það, að bjarga bræðrum sínurn
úr vatninu. Þeir þurfa líka fyrst að læra vel sundtökin
sjálfir. Samt hygg ég, að kaupfélagsmenn hefðu getað gert
meira, en raun hefir á orðið, í því að bréiða út sínar
skoðanir og styðja hina fátæku til að verða samferða.
Enn getur það vel verið, að sumum finnist kaupmenn-
irnir nauðsynlegir, og vilji því styðja þessa nauðsyn, þótt
ill kunni að vera, þjóðarheildinni í hag. Slíkir menn
sýna vissulega óvanalega mikla sjálfsafneitun, þar sem