Tímarit kaupfjelaganna - 01.01.1896, Blaðsíða 62

56
veitir þeim ýmisleg sérréttindi, en lætu önnur störf og stöð-
ur afskiftalaus, svo þau eru raunar skipulagslaus frá þjóð-
félagsins háifu. Slík störf og stöður eru því í vanrækslu
og niðurlægingu, og þeir, sem þær stunda, eru einskonar
úrkast mannfélagsins.
Pað, sem vér nú geturn gert og eigum að gera, er að
koma frjálsu félagslegu skipulagi á það, er landslög og
stjórn lætur skipulagslaust, og háð er reglulausri samkeppni
einstaklinganna.
Petta vakir líka fyrir oss og öllum þjóðum, og þess-
vegna stofna menn alskonar félög: verkmannafélög, bún-
aðarfélög, íiskiveiðafélög, verzlunarfélög, lestrarfélög, skemti-
félög o. s. frv. Allur þessi félagsskapur er ljós vottur
þess, að mönnunum verður lítið ágengt án skipulagsins,
hann er tilraunir alþýðu til að fylla skörðin á hinu al-
menna skipulagi; hann sýnir, að skipulagið er náttúrleg
þörf mannsins. Þetta er líka hin réttasta myndun skipu-
lagsins. Á frjálsum samtökum siðaðra og mentaðra manna
á það að byggjast. Það er hugsjón allra mentaðra sósíal-
ista, og það er í rauninni skoðun allra frjálslyndra og fé-
lagslyndra manna.
Nú eru það einkum atvinnumálin, sem hið almenna
skipulag lítið nær til. Það hindrar ekki, að einstakling-
arnir kunnáttulaust, og óundirbúnir reki hverja atvinnu
sem þeim þóknast, þó það verði þjóðfélaginu og hverjum ein-
staldingi þess til tjóns og framfaratálma; það hindrar ekki,
að einstakir ráðríkir menn, sem af hreinni skipulagslausri
hendingu hafa náð í ábatasama atvinnu, keyri fjölda manna
í ánauð, af því þeir standa ver að vígi í hinni reglulausu
samkeppni, eða af því, að gamalt skipulag eða gamlar
venjur og hleypidómar hafa svift þá rétti þeirra til þeirra
náttúrlega arfs: náttúrugæðanna og þekkingarinnar. —
Hvergi heíir þetta samt komið eins berlega í ljós og í hin-
um almennu og yfirgripsmeiri viðskiftum manna og þjóða
í milli, sem vér köllum verslun; þar geta menn gleggst