Tímarit kaupfjelaganna - 01.01.1896, Blaðsíða 57

61
greinarmun á þessu tvennu. Mörgum sýnist þetta nú næsta
einfalt, en það réynist þó torvelt. 1 stað þess að leita í
skipulaginu að réttum og eðlilegum rökum fyrir t. d. mis-
skiftingu auðsins, láta menn sér nægja að trúa hugsunar-
laust þeirri gömlu krecldu, að guð sé sá, sem geri fátæk-
an og ríkan, og þeir, sem lengst komast, segja, að fátækt
og auðlegð sé alveg komin undir dugnaði og fyrirliyggju
einstaklinganna, af því það í einstökum tilfellum er satt
eða sýnist satt. 1 stað þess að leita í skipulaginu að or-
sökunum til þess volæðis, siðleysis og glæpa, sem grefur
um sig í mannfélaginu, skella menn hugsunarlaust skuld-
inni á erfðasyndina, og þar með á guð og náttúruna. Á
slíkum grundvelli byggjum vér aldrei réttlátt skipulag. Af
sömu rót er runnin sú háskalega kenning, að fyrir þjóðfé-
lagið eða ríkið gildi ekki hið sama siðalögmál sem fyrir
einstaklingana. Við alla slíka hleypidóma og kreddur verð-
um vér að losa oss, ef oss á að verða auðið að setja oss
réttlátt skipulag.
Andi tímans, með öðrum orðum, siðferðishugmyndir
vorra tíma krefjast fyrst og fremst réttlætis af skipulag-
inu, og það meira en að nafninu. Þær réttlætiskröfur
byggjast á þeim einfalda sannleika, að enginn maður er
sjálfur valdur að sinni éigin tilveru; að allir hafa því jafn-
an rétt til lífsins, og þeirra gæða, sem eru skilyrði fyrir
að njóta þess, og einnig sömu skyldur að rækja. Þetta
keíir opnað augu manna fyrir ranglæti skipulagsins, og
með því krundið á stað margríslegum umbótatilraunum,
sem raunar eru hin göfugustu verkefni mannlegra vits-
muna.
Hingað til vor hefir nær því ekkert borist af hinum
nýrri umbótakenningum, og það litla, sem borist hefir, er
alt rangsnúið, afbakað og misskilið. Verklegar tilraunir,
bygðar á þessum kenningum, þekkjum vér alls ekkert. \'ér
þekkjum ekki einu sinni, eða skiljum rétt, vort eigið skipu-
lag, en trúuin því bara að annað nýtt skipulag sé óhugs-
andi vitleysa, nema það eitt, að þjóð vor eigi að ráða sér
4*