Tímarit kaupfjelaganna - 01.01.1896, Síða 56

50
oss hafa því ekki komið í ljós gallar og öfgar skipulags-
ins eins berlega og kjá stórþjóðunum. Yér erum allir sam-
mála um, að skipulag vort þuríi og eigi að broytast. Vér
hötum allir það skipulag, sem erlendur þjóðflokkur hefir
neytt upp á oss, sér en ekki oss til kagsmuna.
Að þessu leyti stöndum vér vel að vígi gagnvart hinu
gamla skipulagi. Yér hikum oss eigi við að rjúfa það,
þegar vér getum, að minsta kosti nokkurn hluta þess. En
um hitt munu vera skiftar skoðanir, hvernig sldpulagi voru
skuli haga framvegis, ef vér nú skyldum geta ráðið því
sjálíir. E>eir eru því miður flestir, sem hugsunarlaust vilja
herma alt eftir öðrum þjóðum. Þeir sjá gæðin, sem þeirra
skipulag heflr veitt þeim, en gallarnir og meinsemdirnar
dyljast þeim, enda er það dulið, svo sem unnt er. En
þessum meinsemdum megum vér ekki gleyma, ef vér vilj-
um komast hjá að innleiða þær hjá sjálfum oss. Vér verð-
um að leitast við að skilja, í hvaða sambandi þær standa
við það skipulag, sem jafnframt framförunum hefir fram-
leitt þær. En þessar meinsemdir eru einkum: algert eigna-
le.ysi, þekkingarlej'si og siðleysi mikils fjölda af maunfólk-
inu, og þar af leiðandi eymd og volæði, en á hinn bóginn
hóflaus eyðsla, siðspillaiuli sællifl, iðjuleysi, saurlifnaður og
veiklun þess hluta fólksins, sem yflr auðnum ræður. Gagn-
vart þessum meinum eru nú hinar voldugustu þjóðir úr-
ræðalitlar, og það veldur á tvenuan hátt vantrúnni og
þreytunni, sem öðru fremur einkennir þessi aldarlok.
En til þess að vér getum varast vítin, verðum vér að
þekkja þau. Yér verðum að kynna oss rejmslu annara
þjóða, og reyna til að skilja hana hleypidómalaust. En til
jtess að geta það, verðum vér fyrst að losa sjálfa oss við
alla kreddutrú á gamla skipulagið. Yér megum ekki skoða
það eins og helgidóm eða guðlega fyrirskipun, er eigi megi
snerta við. Mönnum hættir svo til að blanda saman lög-
málum náttúrunnar og mannlegu skipulagi, sem orðið er
svo gaiualt og rótgróið, ogþess vegna búið að fá á sig
lielgiblæ. En það ríður á því að kunna að gera réttan