Tímarit kaupfjelaganna - 01.01.1896, Blaðsíða 61

55
samt, hvort g'cra mundu oss nokkru farsælli en vér erum,
nema nýtt og betra skipulag fylgdi. þá vitum vér cigi,
hvaða ný, og ef til vill langtum eftirsóknarverðari, gæði
komandi öld og aldir geyma oss, ef vér höfum vit og dáð
að leita þeirra og hagnýta þau. Þótt ættjörð vor sé lítil,
fátæk og afskekkt, þá skulum vér aldrei efast um það. að
hún geti látið oss í té alt það, sem vér þurfum til þess
að reisa böraum vorum og niðjum björt og hlý og rúm-
góð heimili, þjóð vorri bjart og hlýtt og rúmgott skipulag,
sem ef til vill veitir margfalt meiri sanna farsæld, en hið
glæsilega, en því miður rotna líf stórþjóðanna. En — ef
vér kúrum hver í sínu koti, sundraðir, samvinnulausir og
skipulagslausir, þá „verður það sonunum sárasta kvöl, að
sjá, að vér kúrum í þessari möl, og allir til ónýtis dauðir“.
si*
Hvað getum vér þá gert tii að bæta skipulag vort?
Erum vér ekki ánauðugar undirlægjur erlendrar þjóðar,
sem hainlar oss frá að skipa sjálfir málum vorum? Eigum
vér að bylta um frá rótum öllu voru skipulagi? Svo munu
margir spyrja, og það ér eðlilegt. En hér er alls ekki um
neinar byltingar að ræða, án þeirra getum vér komið mjög
mörgum endurbótum til vegar, jafnvel án þess að raska
nokkuð um sinn því skipulagi, sem vér nú höfum. Yér get-
um smám saman beint því í nýtt og eðlilegra horf.
Það er aðaleinkenni núverandi skipulags, að það bind-
ur einstaklingana mjög hörðum böndum í einstökum grein-
um, cn lætur þá óbundna og sjálfráða í öðrum, sem þó
hafa í rauninni eins mikla almenna þýðingu. Það setur
t. d. mjög strangar reglur um eignarrétt einstaklinganná,
ekki einungis á lausafé, heldur og landi og vötnum. Aftur
á móti lætur það hvern einstakling sjálfráðan um, ekki
einungis hvaða atvinnu hann rekur, heldur einnig hvernig
hanu rekur hana, án þess þó.að tryggja honum tækifæri
eða kunnáttu. til þess, eða setja konum þau takmörk, er
verndi annara atvinnu. Það skipar fyrir um vissar stöð-
ur og stéttir, býr þá, er í þær veljast, undir starf sitt, og