Samvinnan - 01.04.1968, Blaðsíða 24
ir, hvað því hefur sézt yfir og
hvað það hefur misskilið eða
alls ekki skilið. Og svo leið-
beinir kennarinn og skírskot-
ar til þ'ess, sem í námsbókun-
um stendur um svipað eða
sama efni. Þá eru börnin látin
lesa smásögur og sögukafla,
sem eru góðar og gildar bók-
menntir, og einnig ljóð, en þess
gætt, að lesefnið sé ekki svo
þungt, að það fari fyrir ofan
garð og neðan. Úr plötusafni
skólabókasafnsins fá börnin að
heyra plötur, sem góðkunnir
leikarar eða jafnvel höfundar
lesefnisins hafa lesið inn á
sögur eða ljóð, og þá er eink-
um valið það sama og börnin
hafa sjálf lesið, ef þess er kost-
ur. Þannig er þeim gefin hug-
mynd um, hve efnið verður
stórum lífrænna, ef lesandinn
lifir sig inn í það og les það
í samræmi við skilning sinn á
því og þær tilfinningar, sem
það vekur, og svo eru þá börn-
in látin freista þess að lesa
ekki einungis sómasamlega eft-
ir greinarmerkjum, heldur í
nokkru samræmi við kjarna
hins lesna. Eins er það, að
söngkennari barnanna lætur
þau heyra af plötum sönglög í
túlkun góðra söngvara og
sömuleiðis tónverk, sem snjall-
ir tónlistarmenn leika, og
hann segir þeim sitthvað um
höfunda hins sungna og leikna
og reynir að miðla af skilningi
sínum á flutningi þess og inni-
haldi.
Þegar börnin hafa verið
nokkur ár í skólanum, eru
þeim fengin í hendur verkefni,
sem þau eiga að vinna að í
bókasafni skólans. Þessi verk-
efni eru tengd hinum ýmsu
námsgreinum, og við leitina
að upplýsingum njóta börnin
hjálpar og leiðsagnar bóka-
varðar, sem bendir þeim á
heimildir og kynnir þeim í að-
aldráttum flokkun og röðun
bókanna í safninu. Þegar börn-
in hafa fengið nokkra leikni í
að rata á heimildarrit, eru þau
látin vinna sjálfstætt að söfn-
un upplýsinga, en eiga þess þó
auðvitað kost að leita leiðbein-
inga, þegar þess gerist þörf. Þá
er þau hafa leyst úr því, sem
fyrir þau hefur verið lagt,
leggja þau árangurinn fyrir
kennara sinn, sem leggur síð-
an dóm á starf þeirra. Stund-
um eru og börnin látin gera
grein fyrir úrlausnum sínum í
áheyrn bekkjarins, og svo er
spurt og spjallað, eins og til-
efni gefst tll.
í fyrstu eru verkefnin valin
þannig, að þau krefjist litillar
vinnu, ef rétt er að farið, en
smátt og smátt verða þau um-
fangsmeiri, og þar kemur í lok
barnaskólanámsins og síðan í
framhaldsskóla, að börnin geta
ekki fundið viðhlítandi heim-
ildir i bókasafni skólans, og
svo leggja þau þá leið sína í
safn þorpsins eða bæjarins. Þar
fá þau leiðbeiningar og kynn-
ast safninu og bókakosti þess,
og sú verður raunin, að þeim
verður það næstum að kalla
eðlislæg nauðsyn — sem full-
tíða mönnum, er hafa lokið
öllu skólanámi, hvort sem það
verður lengra eða skemmra —
að nota sér bókasafn, leita sér
þar fróðleiks um það, er við
kemur lífsstarfi þeirra, hvert
sem það er, og um sín ýmsu
hugðarefni, auk þess sem þar
er að finna ánægjuauka. Börn-
in komast sem sé að raun um,
fyrst við notkun skólabóka-
safnsins og síðan þess, sem
við tók, að þeir mörgu og mis-
litu bókakilir, sem í fyrstu
voru þeim dauðir og framand-
legir, lykja um fjársjóði marg-
hliða þekkingar, þroskandi rit-
listar, töfrandi hugmyndaflugs
og fjölbreyttrar og eftirminni-
legrar dægrastyttingar.
IV
Þó að þessi greinargerð mín
sé slitrótt og næsta ófullkom-
in, vona ég að hún geti gefið
lesendunum nokkra hugmynd
um, að hverju er stefnt með
notkun skjólabókasafna sem
hjálpargagna við hið fyrirskip-
aða nám og með tilliti til fram-
tíðar nemendanna. Eitt hið
mest umrædda vandamál
skólanna hefur um skeið ver-
ið og er raunar enn hinn ill-
ræmdi námsleiði. Hans gætir
jafnt hjá gáfuðum börnum og
þeim, sem lítt eru gefin. Hjá
sumum veldur hann sljóleika
og sinnuleysi, hjá öðrum aga-
leysi og uppreisnartilhneig-
ingu, sem oft mun hafa aJlvar-
legar afleiðingar á hátterni
nemandans utan skólatímans.
Við þessum vanda hefur líf-
ræn og skipulagsbundin notk-
un skólabókasafna þótt reyn-
ast hagnýtara ráð en nokkuð
annað. Börnin fá snemma
óljósan skilning á tilgangi
skólanámsins, og þessi skilning-
ur verður meðvitaður, þegar á
líður skólatímann. Tunga þjóð-
arinnar, bókmenntir hennar og
saga, tónlist og leiklist, landið,
hafið og himinninn og önnur
lönd og þjóðir — það af þessu,
sem börnin hafa áður kunnað
nokkur skil á — breytir um
svip, verður nærstæðara og líf-
rænna, hitt verður nemendun-
um raunar fjarlægur en samt
forvitnilegur og þeim viðkom-
andi veruleiki. Þeir fá og lif-
andi hugmyndir um gildi og
undur tækni, talna og fram-
taks, og upp fyrir þeim renn-
ur þar með nauðsyn félags-
legs samstarfs og náinnar
þekkingar og mats á þjóðfé-
lagsháttum og mikilvægi
þeirra. Það sem gerist og hef-
ur ærið gildi fyrir hið fyrir-
skipaða og nauðsynlega nám
er þetta: Hinar oftast nötur-
legu beinagrindur námsbók-
anna holdfyllast smátt og
smátt í lífrænu starfi nem-
andans undir leiðsögn kenn-
ara, gæðast lífi, verða svo að
segja talandi og hafa sitt að
segja, sem máli varðar.
Eins og gefur að skilja verða
þessi áhrif síðan virk, þegar
kemur til langskólanáms eða
einhvers sérnáms. Og því má
ekki gleyma, að við úrvinnslu
verkefna í bókasafni skólans,
sveitarinnar, héraðsins - eða
bæjarins og allnáin kynni af
bókakosti þeirra, verður nem-
andanum oft og tíðum Ijóst,
að hverju áhugi hans og hæfi-
leikar beinast öðru fremur, og
svo verður þá gjarnan þessi
uppgötvun ráðandi, þegar
hann velur sér framhaldsnám
og þar með lífsstarf. Hitt —
sem áður hefur verið að vikið
— hefur og ærið gildi, en þar
á ég við þá staðreynd, að hin-
ir ungu menn, konur sem karl-
ar, hafa fengið þá óyggjandi
reynslu, þegar lífsstarf er tek-
ið við af skólanámi, að þeir
þurfi alla ævi mjög að iðka
bóklestur, auka með því ekki
aðeins þekkingu sína á því, er
varðar störf þeirra, heldur og
á mörgu gömlu og nýju,
sem eykur þeim þroska og lífs-
fyllingu. Bókasafn þeirra
sjálfra dugir skammt, en þeir
vita, að síferska lind alls þessa
er að finna í hinum opinberu
bókasöfnum, sem þeir eiga að
frjálsan aðgang og þeir hafa
lært að nota, og þeir þekkja,
að skorti þá einhverja leiðsögn,
þá er hún ljúflega veitt.
Höfum við svo efni á því, fs-
lendingar, menningarþjóðin
sem hið einhæfa, þjóðlega
sjálfsnám, oftast af skrifuð-
Barnadeild. almenningsbókasafns í Gautaborg.
24