Samvinnan - 01.04.1968, Blaðsíða 57
áfram kommúnistar — nú, eða
þá leiðindaskjóður sem vildu
spilla góðu gamni. Morgun-
blaðinu óaði ekki við réttunum
þeim. Það var ekki einu sinni
músin sem tísti hvað þá ljónið
sem öskraði. Og nú verður það
að hafa það þó að bollalegg-
ingar þess um íslenzka sjón-
varpið séu fyrir bragðið harla
ólystugar. Það er bæði smekk-
laust og derringslegt þegar
blaðið setur upp dómarakollu
og þykist þess nú allt í einu
umkomið að innræta þjóðinni
fagra sjónvarpssiði. Hvað vill
pörupilturinn í dómarasætið?
□
Nú er framundan allsherj-
arslagur um íslenska sjónvarp-
ið ef að líkum lætur. Bardag-
inn um útvarpsdagskrána hef-
ur bráðum staðið í fjörutíu ár,
og naumast verður þessi lakari.
Það sýnist sitt hverjum eins og
við var að búast og það verður
seint búin til þannig dagskrá
fyrir sjónvarpið að allir verði
í sólskinsskapi. Ég er svona
heldur fráhverfur þeim mönn-
um sem einblina á sjónvarpið
sem nokkurskonar kennslu- og
umvöndunarapparat. Mér
finnst predikunarstóllinn hæfa
kirkjunni betur. Það þarf að
minnsta kosti að vera hárfínt
jafnvægi milli „menningar-
þátta“ siðabótarmanna og svo
„skemmtiþátta" alls þorrans.
Eintóm alvara er engu betri
en eintómt sprell. Fjölmiðlun-
artækið má heldur ekki setja
sig á svo háan hest að það
hverfi jafnvel hversdagsmann-
inum sjónum, og allra síst má
það fá á sig svip uppeldishælis-
ins. Þá tæmist hælið, af því
menn skrúfa einfaldlega fyrir:
þeir ganga úr vistinni. Það skal
farið að þessu með aðgát og
lempni. Það er ekki hægt að
stappa „menningu" í fólkið
með valdi og offorsi. Menn
setja bara undir sig hausinn.
Það var kannski samviskan, en
fyrrgreindur Morgunblaðsleið-
ari var einhvernveginn allur
upp á svona „menningu“, og
svo komust þeir út í íslend-
ingasögurnar í lokin. Mér skilst
að nú vilji þeir nota íslenska
sjónvarpið sem einskonar
hakkavél og hakka til dæmis í
okkur fornritin í fimmtán til
þrjátíu mínútna slöttum eins
og einu sinni til tvisvar í viku.
Ég á nafnið á flokkinn:
„Lummur úr fslendingasögun-
um“. Svona vinnubrögð eru
tíðum einfaldasta leiðin til
þess að koma góðum bók-
menntum fyrir kattarnef. Ekki
taka Englendingar hann
Shakespeare sinn og lima hann
í sundur með töframanns til-
burðum, eins og þegar sjón-
hverfingameistarinn er að saga
sundur stelpugreyið á leiksvið-
inu. Auk þess er skemmst af
að segja að sá maður sem er
frábitinn góðum bókum hann
tekur ekki stakkaskiptum þó
að Gunnari á Hlíðarenda sé
veifað framan í hann með gula
bítlahárkollu og bronsað tré-
sverð. Hverjir eiga svo að færa
íslendingasögurnar í sjón-
varpsbúninginn? Hverjir eiga
„að fara höndum um efnið“ og
færa okkur persónurnar „lif-
andi“ á skerminn í stofuhorn-
inu, svona eins og ísaðan karfa
á færibandi? Hver á að lyfta
myndinni af Njáli af bókfellinu
og flytja hana heila og ó-
skemmda í sjónvarpið? Og
hver þykist þess umkominn
með leyfi að spyrja?
□
Flestir komu af fjöllum þeg-
ar kreppan byrjaði núna. En
fiskifræðingur sem ég átti er-
indi við fyrir fimm sex árum
sá fyrir aflabrestinn og verð-
fallið og allt það fargan sem er
hlutskipti okkar í svipinn.
Hann sagði þá að svona sveifl-
ur væru óhjákvæmilegar í
sjávarútveginum eins og mis-
jöfn spretta til sveita, og sann-
anirnar hafði hann raunar við
höndina í dagbókum og línu-
ritum og þessháttar gögnum.
Gangurinn í fiskveiðasögu fs-
lands er eins og þverskurðar-
mynd af úfnum sjó: öldutopp-
ar og öldudalir. Fiskifræðing-
urinn rauk ekki með þessa
vitneskju sína í blöðin (enda
ólíklegt að margir hefðu hlust-
að) og hann var ekki heldur að
útskýra þetta fyrir áheyrend-
um sínum til þess að heita spá-
maður í föðurlandi sínu, svo
að hann verður að vera nafn-
laus. Hann sá líka fyrir að
margur maðurinn mundi fá
slæma byltu, og ekki síst eins
og nú er komið á daginn smá-
fólkið sem vinnur við fiskinn
til sjós og lands og síðan því
til samlætis flest annað smá-
fólk í landinu. Efnahagskerfið
okkar hefur á undanförnum
árum kallað á sífellda vinnu
allra verkfærra manna í fjöl-
skyldunni, nema mönnum hafi
tæmst arfur eða þeir hafi kom-
ist yfir gullhúðuð umboð eða
þá að menn hafi verið svo
nægjusamir að jaðraði við
sjálfsníðslu. Flestir giftir kall-
menn sem ég þekki voru til
skamms tíma ekki samvistum
við eiginkonu — þannig séð.
Þeir voru giftir ræstingarkon-
um eða afgreiðslustúlkum eða
kennurum eða barnfóstrum
eða flökurum eða flugfreyjum
eða vökukonum eða póstum.
Kallmann vissi ég um sem var
harðgiftur lögregluþjóni og
einn rakst ég á í greinarstúf í
dagblaði sem upplýsti salla-
rólegur í viðtali sínu við blaða-
manninn að hann væri kvænt-
ur vörubílstjóra. Það hefur þá
kannski verið litla ljúfan hans
sem ég sá halla sér fram á
stýrið undir kolakrananum sál-
uga upp úr páskunum í fyrra
þar sem hún beið eftir því að
taka saltfarm á bílinn. En nú
kárnar gamanið er ég hræddur
um. Kunningjarnir gerast
skuggalegir á svipinn. Eigin-
konan er allt í einu orðin rétt
og slétt húsmóðir, og í stað
þess að skálma í nankinsfötum
út um hvippinn og hvappinn
til þess að draga björg í bú, þá
eigrar hún sem atvinnuleysingi
um heimilið sitt og sveitist við
að leggja saman búreikninga
sem enginn mannlegur máttur
fær til að stemma við pyngj-
una.
Það er venjan þegar syrtir í
bankabókina að menn taki
fram stóra vöndinn og setji
upp stranga svipinn og leiti
sér að hentugum skálki, og rík-
isstjórnin hefur löngum þótt
handhæg okkur íslendingum.
En er það nú beinlínis henni að
kenna í þetta skiptið að Perú-
menn ruddu úr sér þvílíkum
ódæmum af fiskimjöli ellegar
að blóðug borgarastyrjöld lok-
aði girnilegasta skreiðarmark-
aði okkar suður í Afríku?
Flestum stjórnarandstæðing-
um kom alltaf hjartanlega
saman um að feitu árin væru
sannarlega ekki stjórninni að
þakka, og er þá ekki dálítið
ódrengilegt að segja núna að
á hinn bóginn séu mögru árin
vitanlega henni að kenna?
Það verður að vera regla á vit-
leysunni eins og Danskurinn
segir. Stundum er líka að heyra
á mönnum að ísland sé nánast
eina landið í veröldinni þar
sem húsmóðirin megi þveit-
ast í vinnu í býtið á morgnana
til þess að heimilið fljóti. En
því fer því miður fjarri. Ein-
kennisklæddi stjórnarráðsbíl-
stjórinn sem þaut með mig um
London um árið var eiginkona
og móðir. Túlkurinn með
heyrnartólin í glerstúkunni í
París var sömuleiðis eiginkona
og móðir. Og unga bandaríska
konan sem kunningi minn
nældi sér í á svipuðum slóðum,
ja, hún var nú bara liðsforingi
í hernum! Það er nefnilega
víðast sama sagan. Laun bónd-
ans hrökkva ekki til og konan
má á Eyrina eða svo gott sem.
Og það er svipað í útlandinu
eins og hér hjá okkur að það
er ekki einungis kona verka-
mannsins sem stendur við
verksmiðjubekkinn. Litla bók-
haldarafrúin hamast algölluð
við hlið hennar.
Það er þetta ástand sem
veldur því að kreppan okkar í
ár er kannski öllu „lýðræðis-
legri" en þær sem hafa gengið
á undan. Hún gerir minni
greinarmun á stéttum. Það er
alveg satt að verkamaðurinn
má eflaust síst við því eins og
fyrri daginn að konan hans
geti ekki gengið til vinnu líka,
en skrifstofublókin hefur ekki
heldur efni á því að hans kona
sé lengi atvinnulaus. Það eru
ATVÍNNU-
LEYSIS-
SKRÁNlNGr
HVAR UNNUt) 'PÉR/PRÚ'fH0R5?
allar þessar afborganir til
dæmis sem sýndust svo óveru-
legar á meðan hún gat sótt
þær í sitt eigið launaumslag.
En um leið og verkstjórinn
leggur hramminn á öxl hennar
og hífir hana serimoníulítið út
úr vinnusalnum, þá er vá fyrir
dyrum. Eiginmaðurinn einsam-
all megnar ekki að láta fljóta.
Bæði hjónakornin verða að
standa látlaust við austurinn
svo að skuldirnar og enn aukin
dýrtíð vaxi þeim ekki upp fyrir
höfuð. Sumir vilja kenna
stjórninni eins og gengur en
það finnst mér hæpið. Erum
við ekki sjálf búin að teppa-
leggja okkur á bólakaf? Kerfið
sem við höfum dansað í kring-
um á undanförnum árum er
bara svona. Við verðum öll að
hlaupa allt hvað við orkum
endalaust, og gerum þó varla
betur en standa í stað.
57