Samvinnan - 01.04.1968, Blaðsíða 65

Bóndi með skolhœrða dóttur sína.
tæpa klukkustund ókum við í
gegnum fyrsta kúrdíska þorp-
ið.
Eftir þetta fóru kapparnir
að hægja höstuga ferðina, og
mér var það merki þess að
allar arabískar herstöðvar og
hermenn væru að baki okkar.
Það var og vel, því að skömmu
síðar bilaði annað bifhjólið.
Hristingurinn um veglaust
landið hafði orðið því um
megn. Héldum við tveir áfram
unz við komum um hádegisbil
að þorpinu Hadjili, sem ég
þekkti frá fyrri ferð minni.
Fjalllendið var rétt fyrir norð-
an okkur.
Við Hadjili biðu okkar nokkr-
ir „pesh merga“ og fögnuðu
okkur vel. Þeir höfðu ekið á
móti okkur í nýlegum, ljósblá-
um og skínandi Ohevrolet-
fólksbíl. Undraðist ég að sjá
farartækið og var þá sagt, að
gripurinn tilheyrði foringja
þeim, Feizal Talabani, sem nú
réði yfir þessu landsvæði. Tím-
arnir höfðu um sumt breytzt
til batnaðar; bíllinn var eitt
þeirra mörgu tækja, sem
Kúrdar höfðu komizt yfir hjá
íraksher.
Þegar Feizal Talabani þeysti
í bíl sínum um rudda vegi um-
dæmisins, sat einn liðsmanna
hans með rifilinn í kjöltunni
á bakgrind bílsins. Þótti mér
þetta broslegt og undraðist
hvort setan væri ekki hörð.
Sannfærðist ég þá enn einu
sinni um það hvílíkir hörku-
menn Kúrdar eru.
Fyrir tveimur árum var þorp
þetta heilt. Nú voru flest hús-
anna skemmd eftir loftárásir,
og hús landeigandans stór-
vaxna og ræðna, sem við Hilmi
Sherif þáðum te hjá nóttina
forðum, var rústir einar. Alla
leiðina norður til Ranja, þang-
að sem ferð minni var heitið,
blasti við sama sjón, brennd
þorp, meira og minna yfirgef-
in. Sviðnir og oft niðurbrotnir
veggirnir stóðu þaklausir uppi.
íbúarnir höfðust enn margir
við á víðavangi, þar sem ein-
hver skógur var, hellar, gljúf-
ur eða klettaskorur.
Síðar sama dag náðum við
til gils þess við rætur Kuh-
Bamu-fjallsins, þar sem Hilmi
hafði haft aðalstöðvar sínar.
Þar gladdi það mig að sjá að
nýju gamalkunn andlit, Hass-
an Mohammed, Ismaíl Makk-
mut, og þó ekki sízt vin minn
glaða og óþreytandi, Abdul
Karim, sem kom mér nú sem
fyrrum til hjálpar með ensku-
kunnáttu sinni. Bjartara var
yfir mönnum en fyrir tveimur
árum. Arabar höfðu beðið um
vopnahlé í annað sinn. „Verði
okkur ekki veitt heimastjórn,
berjumst við aftur“.
Þegar við höfðum þegið
nokkra hressingu í skugga
tjalds, sem stóð fyrir breiðu
gilsmynninu, var ferðinni
haldið áfram, í þetta sinn í
Landrover-jeppa, gömlum ír-
önskum hergrip. Jeppar voru
nú til reiðu hvenær sem vegir
voru fyrir hendi. Hermennirn-
ir voru einnig fleiri og betur
skipulagðir, og útbúnaðurinn,
þótt einfaldur væri (aðeins
léttavopn), var meiri og betri
en áður. Allur var hann tek-
inn herskildi frá fraksher. Á
hverju þýðingarmiklu skarði og
við hver stærri vegamót stóðu
kúrdískir verðir. Byggt hafði
verið upp þéttriðið net, sem
tengt var saman með mörg-
um radíósendistöðvum.
Á öllu var að sjá, að hér voru
ekki lengur leikmenn að verki.
Skömmu eftir að stríðið hófst,
tóku Kúrdar í íraksher í vax-
andi mæli að ganga í lið þeirra,
sem veittu Aröbum viðnám. Nú
voru 70% hermannanna og
90% liðsforingjanna Kúrdar
úr her íraks eða lögreglu. Yf-
irráðasvæði þeirra náði lengra
til suðurs en áður eða nálega
alveg suður að Khanekin og
alls yfir tvo þriðju þess svæð-
is, sem Kúrdar í írak byggja.
Þar bjó um ein milljón manna,
en álíka fjöldi bjó á svæði því,
sem var á valdi stjórnarhers-
ins, m. a. i bæjunum Kirkuk,
Erbil, Sulaímaní o. fl. Annað-
hvort gátu Kúrdar ekki lagt þá
undir sig eða kærðu sig ekki
um það, þar sem borgirnar
yrðu þá lagðar í rúst, því að
þung vopn áttu þeir ekki til
að geta varið þær gegn loft-
árásum og skriðdrekum.
Þetta var fyrsta sumarið án
stríðs síðan 1961. Hvarvetna
var unnið þrotlaust að því að
byggja upp brotin hús og
brennd. Bændur gátu gengið
óhultir út á akrana að degi til.
Unnið var kappsamlega að
uppskerunni og hún strax
send til bæjanna og seld. Eng-
inn vissi hve lengi friður
myndi haldast.
Skömmu fyrir sólarlag yfir-
gáfum við jeppann í Hóren,
brenndu og yfirgefnu þorpi við
jaðar Kuh-Bamu-fjallsins, og
gengum drjúgan spöl inn eft-
ir mjóu djúpu gljúfri, unz við
komum í myrkri til Surtuk,
þröngs skógivaxins dalverpis
með há fjöll á alla vegu. Þarna
var dvalarstaður nokkurra
tylfta hermanna og sendistöð.
Enskukunnátta þessara félaga
minna var mjög takmörkuð og
viðræður heldur erfiðar. Því
betra tóm gafst til að virða þá
fyrir sér, finna andvarann frá
sálum þeirra, ef svo mætti að
orði komast, greina fas þeirra
og þjóðareðli, finna þjóðarand-
ann, sem var sterkur, tær og
vökull — og laus við margt
það, sem einkenndi nágranna-
þjóðirnar og mér þótti hvim-
leitt.
Hver alfræðiorðabókin virð-
ist éta það upp eftir annarri að
Kúrdar séu herskáir menn.
Mér fannst hins vegar alla tíð
þeir vera sérlega stilltir menn
og agaðir og bera mikla virð-
ingu fyrir helgi einstaklings-
ins, meiri en venja er í þessu
horni heims. Háreysti, æsinga-
fullt tal og ýkjur eru þeim
fjarri skapi, og nágranna sinn
umgangast þeir af eðlislægri
kurteisi og virðingu, en þó
ævinlega sem jafningja, hvort
sem hár eða lágur á í hlut.
Hver er nefndur með skírn-
arnafni og engir titlar notað-
ir nema þá „kak“, eldri bróð-
ir, ef mikið liggur við. Lýðræð-
ið í hernum gekk það langt, að
væri meirihluti hermannanna
ekki sannfærður um nytsemi
einhverrar árásar, þá var hætt
við hana. Samt var aginn inn-
an hersins mjög til fyrirmynd-
ar, þannig að William Carter,
sem heimsótti Kúrdistan fyrir
65