Samvinnan - 01.04.1968, Blaðsíða 41
í þeim efnum. Mjög hefði því
verið eðlilegt, að jafnframt
baráttunni fyrir endurheimt
Árnasafns hefðu vísindabóka-
söfn verið styrkt, til þess að
heimkoma Árnasafns yrði okk-
ur til meiri sóma.
II
Húsnæðisvandræði Lands-
bókasafns og Háskólabóka-
safns eru nú þegar slík, að jafn-
vel þótt hafizt verði handa um
byggingu þjóðbókasafns á
næstu árum, verður að leysa
húsnæðisvandamál þeirra með
geymsluhúsnæði í bili fyrir lítt
notaðar bækur. í því efni hafa
þegar verið gerðar ráðstafan-
ir. í Alþýðublaðinu 7. des. 1967
er eftirfarandi haft eftir
menntamálaráðherra: „Ráð-
herrann kvað ýmsar leiðir hafa
verið athugaðar til að bæta úr
húsnæðisnauð safnanna.
Landsbókasafnið fengi rýmkað
húsnæði á næsta ári, er hand-
ritastofnunin flytti í eigið hús-
næði. Þá hefði einnig verið at-
hugað með að leigja bóka-
geymslu fyrir söfnin og skipu-
leggja flutningakerfi frá
geymslunum til safnanna.
Slíkt hefði verið gert víða er-
lendis, án þess að koma nið-
ur á starfsemi safnanna. Kvað
hann ónotað húsnæði vera fyr-
ir hendi í kjallara Norræna
hússins, en landsbókavörður
teldi ekki hentugt að nota, há-
skólabókavörður teldi það hins
vegar athugandi. Enn fremur
mætti innrétta kjallara Há-
skólabíós fyrir bókageymslur
og teldu bókaverðirnir báðir
það húsnæði hagkvæmt."
Um þetta má ýmislegt segja:
Mér hefur skilizt, að sá bóka-
kostur, sem flyzt úr húsi Lands-
bókasafns, er Handritastofn-
unin flytur, séu tvær bækur og
eitthvað lítils háttar af film-
um. Leiguhúsnæði og flutninga-
kerfi hlýtur að verða dýrt og
óþægilegt. Þótt slíkt hafi ver-
ið gert víða erlendis með góð-
um árangri, er athugandi, að
þar eru bókasöfn margfalt
stærri. Það sem kann að henta
vel þar, getur verið óheppilegt
hér á landi vegna smæðar
stofnana. Annars hefur mér
alltaf fundizt þetta sífellda tal
um, að þetta og hitt verði að
vera svo og svo, eins og hjá
öðrum þjóðum, beri vott um
mikla minnimáttarkennd. ís-
lendingum er nú hollt að
minnast þess, að við erum
helzt metnir fyrir gerðir okk-
ar, er við höguðum okkur ekki
eins og aðrar þjóðir. Það má
heita viðburður, að talað sé
um, að miða eigi eitthvað við
íslenzkar aðstæður, en ekki að
fara að dæmi annarra þjóða.
ih
Háskólinn hefur tafið fyrir
sameiningu safnanna og þar
með aukið á erfiðleika Há-
skólabókasafns með þátttöku
sinni í byggingu Árnagarðs. Nú
getur Háskólinn varla farið að
auka þessa sundrungu meir
með því að láta byggja sérstakt
háskólabókasafn gegn stefnu
ríkisvaldsins.
Blöð allra stjórnmálaflokka
og blöð „gulu pressunnar" að
auki hafa lýst sig fylgjandi
hugmyndinni um þjóðbóka-
safn. Því er ekki hægt að tala
um, að þetta sé sérstakt
áhugamál „sérvitringa eða
menningarvita“, heldur er hér
á ferðinni brýnt nauðsynjamál,
sem þjóðarsómi bókaþjóðar-
innar krefst, að leyst verði af
myndarskap. Heitið bókaþjóð
má ekki vísa til þess eingöngu,
að hér er gefið út töluvert
magn af bókarusli og ýmsir
einstaklingar safna bókum,
sem enginn veit svo, hvað á
að gera við eftir þeirra dag.
Seinasta stórátak bókaþjóðar-
innar var að loka bókasafn
inni í turni Skálholtsdóm-
kirkju, en geyma lyklana í
Reykjavík.
Síðastliðið vor sendu Félag
íslenzkra fræða og síðan
Bandalag háskólamanna frá
sér ályktanir um bókasafns-
mál. Báðar leggja áherzlu á
sameiningu safnanna og telja
heppilegt og vel við eigandi,
að 1100 ára afmælis íslands-
byggðar verði minnzt með
byggingu þjóðbókasafns. Áður
var vitnað í ummæli ráða-
manna og dagblaða. Á síðast-
liðnu ári urðu því meiri um-
ræður um bókasöfn en oft
áður. Meira að segja var far-
ið að minnast á Þjóðskjalasafn,
sem lítið hefur verið til um-
ræðu lengi, en það rúmar að-
eins hluta þess, sem því ber
að varðveita, og margt glatað.
Á þessu ári, 1968, á Lands-
Háskólabókasafnið í Björgvin, tekið í notkun árið 1961. Meginhluti byggingarinnar er þrjár hœðir, 1500
ferm. hver, en auk þess er sex hœða stöpull fyrir bókageymslur, 240 ferm. að flatarmáli. Grunnflötur alls er
um 6 þús. ferm. Byggingin rúmar um hálfa milljón binda og sœti fyrir nokkuð á fjórða hundrað lesendur.
bókasafn 150 ára afmæli, og
verða á þeim tímamótum trú-
lega gerðar einhverjar áætlan-
ir um framtíð þess. Eins og til-
fært var hér að framan, telur
háskólarektor, að ákvörðun
verði að taka um málefni Há-
skólabókasafns á þessu há-
skólaári. í ár verða e. t. v.
þau ráð ráðin, sem ráða úr-
slitum um gang þessara mála
á næstu áratugum. Ríður þá á
miklu, að heppileg leið verði
farin, en lausnin einkennist
ekki af hálfkáki og skammsýni.
Tillögur um að minnast 1100
ára afmælis íslandsbyggðar
með byggingu þjóðbókasafns
eru fyllstu athygli verðar.
Byggingar í þágu alþjóðar hafa
oft áður verið reistar í sliku til-
efni, t. d. má nefna: Safnahús-
ið og Þj óðminj asafnið. íslend-
ingar geta haldið upp á afmæli
1100 ára byggðar í landi sínu
sem sjálfstæð þjóð, af því að
þeir rituðu eitt sinn frægar
bækur, sem hæst hafa hróður
þeirra borið.
Einar G. Pétursson.
DR. BJÖRN SIGFÚSSON:
HÁSKÖLABÖKASAFN ER
MIÐSAFN 0G ÞARF
STARFSLIÐ
í árdaga var mannkynið ein
þjóð og ekkert henni yfirsterk-
ara. Hún tók því að gera
skýjakljúf í Babel. Úr þeim
vígturni mátti gera áhlaup á
himnaríki og hernema það, og
gerðist þetta fyrr en undir-
staða Skólavörðu í Reykjavík
lyftist úr skriðjökli og sæ.
Drottinn allsherjar uggði að
sér. Hann sundraði á næstu
nótt máli manna í þjóðtung-
urnar. En jafnskjótt og þjóðir
gátu ekki talazt við, óx sund-
urþykkið, vanþekkingin og
annað það, sem í svipinn heit-
ir vandamál þróunarlandanna.
— Vandamál íslendinga falla
aðeins sum undir það sær-
andi hugtak, en flest þeirra
eru þó skyld því efni. Eitt
auðkennið er spennan, sem
ríkir, góðu heilli, milli ástríð-
unnar að verða sem sérstæðust
þjóð andlega og hins að vera
hlutgengir öld eftir öld í sókn
eftir þekkingu og lífsgæðum
fremstu menningarþjóða.
Væri ísland ríkt og sjálfu
sér nóg, yrði minni spenna
milli svo ólíkra óska.
41