Samvinnan - 01.08.1970, Blaðsíða 19

lítið getað fylgzt með þessum
málum og því oft snúizt önd-
verður gegn ólíkustu málefnum.
Við tölum með tilfinningu um
„hjörtu borgarinnar“, „afnotaleg-
an grunn“, „myndræna reisn“,
„hressilega drætti“, svo eitthvað
sé nefnt, en hvað er í raun og
veru átt við með þessum orðum?
í- Svörtu dílarnir sýna umjerð-
aróhöpp í Reylcjavík 1968
(flöggin tákna banaslys).
Heimild: Slysavamarann-
sóknadeild lögreglunnar.
Jarðir sem haja fallið úr á-
búð eftir 191,0. (Nýbýli og
endurbygging eyðijarða liafa
að nokkru hamlað gegn þró-
uninni). Heimild: Landnám
rikisins.
Skipulagi eru samfara ýmis sér-
stæð vandamál, sem fæst eiga
nokkuð skylt við líffræði. Þessi
vandamál verðum við sjálf að
skilgreina og rannsaka og finna
lausnir á, að svo miklu leyti sem
við getum ekki lært af rannsókn-
um annarra þjóða. Rannsóknir
einar saman eru að vísu engan
veginn nógar, heldur verður einn-
ig að koma á nánum tengslum
milli almennings, rannsóknaraðila
og skipulagsyfirvalda, þannig að
unnt sé að nota niðurstöður rann-
sókna eins fljótt og auðið er. Án
staðreynda og gagna er flest það,
sem skipulagsfræði geta áorkað,
lítið betra en skoðun sérhvers
einstaklings.
Miðað við þau skipulagsvanda-
mál, sem flestar stórþjóðir eiga
nú við að etja, ætti skipulag á
íslandi að vera okkur hægðar-
leikur, þar eð landið er ennþá til-
tölulega fámennt og óspillt. Söfn-
un nauðsynlegra gagna hefur
einnig farið hraðbatnandi, t. d. á
vegum Yfirfasteignamatsnefndar.
Ýmsar aðrar stofnanir hafa einn-
ig yfir ýmsum mikilvægum upp-
lýsingum að ráða. Slysarannsókn-
ardeild lögreglunnar í Reykjavík
hefur t. d. um árabil safnað upp-
lýsingum um slys á höfuðborgar-
svæðinu (sjá mynd), sem eru
nauðsynlegar bæði við skipulag
nýrra hverfa og endurskipulag
gamalla, þótt takmarkaður skiln-
ingur skipulagsyfirvalda virðist
enn ríkja á gildi þessara gagna.
Því er enn oft haldið fram hér
á landi, að flest skipulagsvanda-
mál séu leyst, ef götum er skipt
á pappírnum í hraðbrautir, tengi-
brautir, safngötur og húsagötur;
íbúðarhús og iðnaðarhús aðskilin
í hverfum; og óljósum óskum um
fjarlægðir í verzlanir og skóla
fullnægt. Einnig hefur verið mik-
ið um það deilt, hvort verkfræð-
ingar eða arkítektar eigi að
„skipuleggja".
Ef við viljum skipuleggja
heildarumhverfi okkar á raun-
hæfan hátt, þurfum við samvinnu
allra þsirra fræðigreina, stofn-
ana, nefnda og einstaklinga, sem
þar geta lagt hönd á plóginn, t. d.
félagsfræðinga, hagfræðinga,
landslagsarkítekta, verkfræðinga
og arkítekta. Við þurfum þá
einnig að vita eins mikið og unnt
er um núverandi landnotkun, at-
hafna og félagslíf, hvaða orsakir
liggja til grundvallar þeirri þró-
un sem orðið hefur, og hvaða
breytingum hún er háð. Einnig
verðum við að gera okkur grein
fyrir því, hvaða áhrif samgöngur,
stóriðja o. fl. hafa á þessa þróun.
Okkur er nauffsynlegt að vernda
náttúrufegurð og mannvirki, sem
hafa listrænt og menningarsögu-
legt gildi, en okkur er ekki síður
nauðsynlegt að skapa byggingar
og mannvirki sem eftirkomend-
um okkar má þykja þess virði að
varðveita. Vandinn er í þessu til-
viki ekki einungis sá að friðlýsa.
Við verðum einnig að taka
akvarðanir um það, hvernig
notkur og hve mikla notkun frið-
lýst landsvæði þola, og vanda
sérstaklega til forms og gerðar
þeirra mannvirkja sem gera notk-
un þessara svæða mögulega.
Hvaða landrými höfum við til-
tækt til að fullnægja allri þeirri
eftirspurn, sem ört vaxandi
mannfjöldi og athafnalíf skapar,
og hvernig viljum við ráðstafa
þessu landi? Hvernig umhverfi,
byggingar og önnur mannvirki
viljum við skapa? Hraðfara
tækniþróun gerir okkur kleift á
komandi árum að hafa mun stór-
tækari áhrif á náttúru landsins
og gerð hins byggða umhverfis
en hingað til, en hvert viljum við
stefna? Það eina sem við getum
verið nokkurn veginn viss um er,
að stöðug breyting mun eiga sér
stað.
Við verðum að leitast við að
svara þessum og fjölmörgum öðr-
um aðkallandi spurningum, sem
enn er að miklu leyti ósvarað.
Fyrir hvers konar framtíðarþjóð-
félag viljum við skipuleggja?
Þurfum við stærri útivistarsvæði
eða minni, hvernig og hvar? Þurf-
um við fleiri eða færri bifreiða-
stæði og stærri eða minni lóðir?
Eru núverandi hugmyndir um
gerð byggðasvæða og fjölskyldu-
skipan úreltar? Hvað tökum við
til bragðs ef núverandi fólksfjölg-
un minnkar til muna eða hættir
með öllu? Hvernig samsvarar nú-
verandi skipulagslöggjöf, fjár-
mögnun og tilhögun skipulags-
mála þeim kröfum, sem við ger-
um til sköpunar og viðhalds
heildarumhverfis á íslandi?
Gestur Ólafsson.
19