Samvinnan - 01.08.1970, Side 33

5 í M I
Nýi símaklefinn við Lœkjargötu.
Aðalskipulag
Sauðárkróks 1970
stórhættuleg og því þjóShagslega
óhagstæð.
Vera má að einhver segi: Nú?
Er þessu fólki ekki frjálst að gera
hvað sem það vill? Á nú hið op-
inbera líka að fara að skipta sér
af einkalífi manna?
Því má svara: Þjóðfélag, sem
hugsar ekki fyrir þörfum þegna
sinna, er veikt þjóðfélag og verð-
ur undir í baráttunni fyrir til-
verurétti sínum.
Gallar íslenzks arkitektúrs fel-
ast í þeirri tilhneigingu að hafa
að fyrirmynd ómeltar hugmyndir
annars staðar frá. Kostir íslenzks
arkitekúrs felast í þeirri til-
hneigingu að vera opinn fyrir
áhrifum annars staðar frá. Listin
að velja og hafna er list, sem við
íslendingar höfum ekki vald á
ennþá.
Við vitum öll að fáar mið-
stöðvar fræðikerfa eru á íslandi.
Áður en reist verði miðstöð arki-
tektúrs á íslandi með gildi fyrir
alheimsarkitektúr, verða að eiga
sér stað breytingar. Um það geta
flestir orðið sammála. Hverjar
þessar breytingar eru að mínu
áliti, hef ég rætt lauslega hér á
undan. Til þess að breytingar
geti orðið, verður að viðurkenna
þörfina fyrir þær. Þá þarf að
ræða þær lengi af öllum við-
komandi, eða af fulltrúum allra
skoðanahópa íslendinga í þessu
tilfelli. Menn verða að skiptast
á skoðunum á jafnréttisgrund-
velli. Grundvöllurinn fyrir þess-
um skoðanaskiptum er það fyrsta,
sem menn, er fást við gerð ís-
lenzks arkitektúrs og áhuga hafa
á starfi sínu, þurfa að koma sér
saman um. Verkefnið er stórt, en
þörfin er stærri.
Einar Þorsteinn Ásgeirsson
Samþykkt af bæjarstjórn Sauð-
árkróks 3. sept. 1969.
Samþykkt af Skipulagsstjórn
ríkisins 19. maí 1970.
Staðfest af félagsmálaráðherra
20. maí 1970.
Arkitektar: Stefán Jónsson,
Reynir Vilhjálmsson, Guðrún
Jónsdóttir, Knud Jeppesen.
Aðstoðarmenn: Helgi Hafliða-
son, arkitekt og Stefán Örn
Stefánsson, stud ark.
Verkfræðingar: Haukur Péturs-
son og Sigurhjörtur Pálmason.
Aðalskipulag Sauðárkróks er
hér sýnt sem dæmi um það,
hvernig slík skipulagsáætlun fer
fram fyrir meðalstóran bæ á okk-
ar mælikvarða, og hvernig hún
lítur út á uppdráttum. (Aðrir bæ-
ir, utan Reykjavíkur, sem fengið
hafa aðalskipulag samþykkt munu
vera: Egilsstaðir, Húsavík og Sel-
tjarnarnes. — Tillögur að aðal-
skipulagsáætlun nokkurra fleiri
bæja munu liggja fyrir, s. s.
Hafnarfjörður og Selfoss). —
Margar athuganir og rannsóknir
liggja að baki slíkri skipulags-
áætlun sem þessari og samvinna
við marga aðila. Hér eru aðeins
sýndir veigamestu þættir og nið-
urstöður, þ. e. svæðanýting og
aðalumferðarkerfi, nánar tiltekið
staðsetning ýmissa meginþátta
bæjarlífsins og innbyrðis lega
þeirra svæða, svo og tenging
þeirra innbyrðis og við aðalum-
ferðarkerfi.
Útdráttur úr greinargerð arki-
tekta
Aðalskipulag greinir venjulega
ekki frá sundurliðuðum áætlun-
um um byggð, umferðarmann-
virki og þess háttar. Það er frem-
ur nokkurskonar stór rammi, sem
veitir leiðsögn eða sameiginlegan
grundvöll fyrir þeirri marghátt-
uðu deiliskipulagningu, sem á
eftir fer. Aðalskipulag á að vera
það haldbezta í skipulagsáætlun-
inni, en þó geta gefið visst oln-
bogarými og hreyfanleik (flexi-
bilitet) innan hins stóra ramma.
Það gerir áætlun um staðsetningu
íbúðarhverfa, athafnasvæða, mið-
bæjarhverfa, menningarhverfa,
útivistar- og íþróttasvæða og
svæða til annarra nota og teng-
ingu þeirra með umferðarkerfi
innbyrðis, svo og við aðalvega-
kerfi landsins, þjóðvegina. Deili-
skipulag er svo skipulagning og
meðhöndlun hvers þessara svæða
fyrir sig.
Forsendur
Þegar gera skal framtíðaráætl-
un fyrir bæ eða byggðasvæði,
verður að ganga út frá mörgum
forsendum. Sú öruggasta þeirra
er auðvitað bærinn eins og hann
er í dag. Sú forsenda höfðar til
landfræðilegrar legu, aðstöðu,
samskipta manna í byggðarlag-
inu (t. d. verzlunar). Hún ber
einnig svipmót af náttúrufari
staðarins og viðleitni kynslóð-
anna til að byggja upp samfélag,
er veiti þeim lífsviðurværi, ör-
yggi og félagsskap. Enginn bær
eða borg fullnægir þó nokkurn
tíma öllum þörfum allra íbúa
sinna. Tilhögun og uppbygging er
sniðin eftir þörfum fyrri kyn-
slóða, er bjuggu við aðra tækni
og lífskjör. Aðstæður breytast
hraðar en hægt er að breyta bæn-
um með því að endurbyggja hús
og bæjarhverfi. Framtíðarbærinn
hlýtur því að verða samsettur úr
núverandi bæ og nýrri bæjar-
hlutum, sem þó þurfa að geta
búið og starfað saman sem ein
heild.
Forsendur byggðar á Sauðárkróki
Hverjar eru þá ástæðurnar fyr-
ir því að bærinn er þarna og
hverjar eru forsendur fyrir vexti
hans og hversu haldgóðar eru
þær, svo yfirleitt sé þörf á aðal-
skipulagi eða áætlun um fram-
tíðarvöxt?
1. Lendingarskilyrði frá nátt-
úrunnar hendi eru ekki góð við
Skagafjörð, enda brimasamt
nokkuð. Frá alda öðli hefur þó
verið lendingarstaður við Sauðár-
krók. Landnámsmenn komu skip-
um sínum í Gönguskarðsárós.
Einmitt þar er nú risin Sauðár-
krókshöfn.
2. Bærinn liggur miðsvæðis í
stóru héraði. Löng barátta var
háð fyrir verzlunaraðstöðu á þess-
um stað, þó lengi vel væru aðrir
staðir ákvarðaðir til þess af yfir-
völdum, t. d. Hofsós. Sauðárkrók-
ur er þegar megin verzlunar-
og þjónustustaður Skagafjarðar-
sýslu.
3. Bærinn liggur á krossgötum
umferðarlega séð, þar sem Skag-
firðingabraut tengir framfjörð-
33