Andvari - 01.06.1963, Blaðsíða 95

ANDVARI
VERZLUN SÖLUNEFNDAR A EYRARBAKKA ARIN 1791—95
93
stöfun óþarfa, er til kom, enda komst
bréf sölunefndar ekki til hans fyrr en í
maí 1795, og gerði hann þá með réttu ráð
fyrir, að kaupandi verzlunareignanna á
Eyrarbakka, eða umboðsmaður hans,
kæmi á hverri stundu og ekki tæki því að
setja Petersen lrá verzluninni í millitið-
inni.
Kaupandi Eyrarbakkaverzlunar var
Johan Christian Sunckenberg, sem rekið
hafði verzlun í Reykjavík síðan 1788, en
þar hafði hann áður starfað sem kaup-
maður konungsverzlunarinnar. Hafði
verzlun hans í Reykjavík gengið vel, og
var hann allvel efnaður og vildi gjarnan
færa út kvíarnar, þar eð allmargar verzl-
anir höfðu nú verið settar upp í Reykja-
vík, svo að ekki var eins gróðavænlegt
þar og áður. Eignimar á Eyrarbakka fékk
hann með álíka kjörum og kaupmenn
höfðu almennt fengið verzlunareignirnar
árið 1788, og skyldu þær, eins og þá hafði
verið áskilið, borgast vaxtalaust á 10 árum.
Auk þess fékk hann 16.000 ríkisdala pen-
ingalán, sem átti að borgast með 4% árs-
vöxtum á átta árum, og hafði sölunefnd
greinilega áttað sig á þvi, að allmikið fé
þyrfti til að reka Eyrarbakkaverzlun. Sun-
ckenberg rak síðan verzlunina á Eyrar-
bakka til dauðadags árið 1806.
Petersen kaupmaður hrökklaðist þannig
fyrir fullt og allt frá Eyrarbakka árið 1795,
og var hann ekki síðan viðriðinn neina
verzlun á íslandi. Eftir komu sína til
Kaupmannahafnar reyndi hann að fá
einhverja leiðréttingu mála sinna hjá sölu-
nefnd og stjórninni, en varð lítið ágengt.
En vegna þess að honum hafði verið sagt
upp verzlunarstjórastarfinu með mjög
stuttum fyrirvara, féllst nefndin að lok-
um á að greiða honum laun í eitt ár eftir
uppsögnina. Aftur á móti aftók hún með
öllu að útvega honum annað starf eða
þá eftirlaun úr konungssjóði fyrir all-
langan starfsferil við íslenzku verzlunina.
Þá fór Petersen fram á skaðabætur fyrir
þá meðferð, sem hann hafði sætt í Sönder-
borg, er hann var fyrst hafður þar í haldi,
án þess að endanlegur dómur væri lát-
inn ganga í máli hans, og síðan neyddur
til að vera áfram í Sönderborg og orðið
að eyða þannig tveimur árum í algcru
aðgerðarleysi. Hann hafði ekki heldur
fengið neina greinargerð hjá sölunefnd
fyrir rekstur verzlunarinnar þessi tvö ár,
þótt svo væri látið heita, að hún væri
rekin í nafni hans. Fór hann fram á það
við kansellíið, að skipaðir yrðu sérstakir
menn til að rannsaka málið eða sér yrði
veitt leyfi til ókeypis málshöfðunar. Hvor-
ugt var þó gert, því að sölunefnd benti
á, að Petersen hefði sjálfur fallizt á þessa
málsmeðferð og ekki heldur mótmælt, er
eignir hans voru endanlega dæmdar kon-
ungi. Með því að haga málinu eins og
gert var, kvaðst nefndin hafa í lengstu
lög verið að reyna að hlífa Petersen þrátt
fyrir ýmsar ávirðingar hans og ætlað að
gera honum fært að taka við verzluninni
aftur.18
Petersen varð þannig ekkert ágengt,
þótt hann væri að þjarka um þetta við
sölunefnd og ýmsar stjórnardeildir allt
fram á árið 1810. Eftir það mun hann
hafa lagt árar í bát í þessu máli, og er
ekki ljóst, hvernig hann hafði ofan af
fyrir sér, eftir að hann kom frá Islandi.
Ekki fer þó hjá því, að hann hafi átt
heldur erfitt uppdráttar, því að það voru
fleiri lánardrottnar en sölunefnd, sem átt
höfðu kröfur á hendur honum, en hins
vegar ekki náð neinu af eignum hans.
Verzlunarrekstur sölunefndar á Eyrar-
bakka árin 1791—95 er að ýmsu leyti
allsérkennilegt fyrirbæri og dró raunar
dilk á eftir sér. Nefndin var skipuð í árs-
byrjun 1887 til að undirbúa og annast
sölu allra eigna íslenzku konungsverzl-
unarinnar. Skyldi hún svo fylgjast með