Andvari - 01.06.1963, Blaðsíða 40

38
SIGURÐUR SIGURMUNDSSON
ANDVARI
og hafði nú mann bundinn í tagl hestin-
um. Jóreiður spurði, hver væri svo harð-
lega leikinn. Draumkonan kvað þar vera
Eyjólf Þorsteinsson — „ok skal ek nú
launa honum, er hann dró Hall Gissurar-
son um klakann á Flugumýri." Og þá
keyrði hún hestinn og hleypti út og suður
eftir túninu og kvað þetta: Þá var betra |
er fyrir baugum réð | Brandur hinn örvi,
og burr skata. | En nú er fyrir löndum |
og lengi mun | Hákon konungur og hans
synir.
Um það verður varla deilt, að Flugu-
mýrarbrenna var einhver hinn ógn-
þrungnasti og örlagaríkasti atburður ís-
lenzkrar sögu. Ekki er nema einn annar
slíkur, scm nefna mætti sambærilega
liliðstæðu. Það er Njálsbrenna. En sá
er munurinn, að þótt Njálsbrenna sé
sannsögulegur atburður, þá liggur það í
hlutarins eðli, að höfundur hefur litlar
heimildir haft í höndum til lýsingar á
þriggja alda gömlum atburði, sem enginn
sjónarvottur, hvað sum atriði snertir, hef-
ur nokkru sinni lýst. En allt um það er
hún meisiaraverk byggt á skáldlegu
ímyndunarafli höfundar og listrænu inn-
sæi. Hins vegar lýsir sjónarvottur, Sturla
Þórðarson, sjálfur staddur á Flugumýri,
viðliorfi sínu til brennunnar á þessa leið:
„Þessi tíðindi spurðust brátt og þótti
öllum vitrum mönnum cinhver mest hafa
orðið á íslandi, sem guð fyrirgefi þeim
er gerðu, með sinni mikilli miskunn og
mildi.“
Með brúðkaupinu var verið að gcra
alvarlega og jákvæða tilraun til þess að
binda endi á óöld þá, scm ríkt hafði í
landinu með því að tengja saman vold-
ugustu ættir landsins, Haukdæli og Sturl-
unga. í ljósi þess, sem hér að framan
hefur verið sagt, skýrist nokkuð táknmál
hinnar síðustu draumvísu.
Þar sem sýnt er hvar Evjólfur er bund-
inn í tagl hestinum, vill höfundur meina,
að slík málagjöld verðskuldi sá, sem ann-
að eins illvirki hafi framið, og þar með
vekja athygli á, hverju þjóðin glataði í
þeim eldi. Setningin: „Skal ek nú launa
honum, er hann dró Hall Gissurarson
um klakann á Flugumýri," kemur ekki
heim við söguna að öðru leyti og mun
því vera táknmál bæði einkennilegt og
torráðið. Sennilegast er, að þetta sé spá-
sögn höfundar fram í tímann, að hin
ríkjandi söguskoðun dragi minningu
Gissurar Þorvaldssonar og ættar hans um
kaldan klaka. Þá er höfundur Sturlungu
festi á blað drauma Jóreiðar, hafði skuggi
hins erlenda valds af fullum þunga lagzt
yfir land og þjóð. En Jóreiði dreymdi sína
drauma árið 1255. Ljóst má því vera, af
síðustu vísunni, að efni hennar er miðað
við annað og seinni atburði en tíma henn-
ar hæfir. Hákon konungur réði ekki yfir
öllu íslandi árið 1255, það varð ekki fyrr
en 1264. Þar sem draumkonan getur
Brands hins örva, hlýtur að vera um
táknmál að ræða. Ekki er þess getið, að
hann hafi ráðið hér ríkjum. Hitt er ann-
að, að hann cr þekktur i sögu sem mann-
kostamaður. Hér mun því átt við það,
að barátta hinna framsýnustu og beztu
mnnna þjóðarinnar gegn hinu crlcnda
valdi hafi ekki stoðað, þótt þeir hafi, í
anda Brands liins örva, verið sem knörr-
inn, er reisir stefni hátt mót fallandi öld-
unni og hverfur í djúpið.