Andvari - 01.01.1945, Side 21

■andvam
Þorsteinn Gislason
17
„Við, sem nú lifum, erum tímamótamenn. Það getur ekkí
hjá því farið, að þeir viðburðir, sem hafa verið að gerast á
undanförnum árum, og enn eru að gerast í heiminum í kring
um okkur, geri timaskil i veraldarsögunni, einhver hin stór-
fenglegustu tímaskil, sem þar hafa nokkru sinni orðið.
Það má hugsa sér árabilið, sem nú er að líða, veltandi fram
i likingu við stórfljót, ofan af öræfum tímanna, komið fram
af eldsumbrotum þar uppi og ryðjandi sér nýjan farveg. Það
er sagt um eitt vatnsfallið olckar, Jökulsá á Sólheimasandi,
að komið hafi það fyrir, að maður hafi farið vestur yfir Sól-
heimasand án þess að verða hennar var. En er honum þótti
undartegt að hitta ekki ána fyrir, leit hann um öxl, og sá þá
flóð eitt mikið og breitt að baki sér. Þar rann þá áin fram.
Eitthvað í líkingu við þetta finnst mér að lient geti okkur, sem
lifum yfirstandandi stórumbrotatíma. Áður en okkur varir,
eru vegir þeir, sem við höfum gengið að undanförnu, yfir-
flotnir og allir í kafi, en eitt. af stórfljótum veraldarsögunnar
fellur fram með jötunafli aftan við hæla okkar. Landið, sem
við höfum áður ferðazt um, er hinum megin, skilið frá okkur
uí þessum reginstraumi, sem magnaður er af náttúruöflum,
sem við stöndum alveg máttvana gegn.“
Siðar í þessari sömu grein rekur liann það, að „siðan landið
°l<kar kom inn á sjónarsvið mannkynssögunnar, hafa nokkrar
shkar elfur áður oltið fram“. Hann nefnir vikingahreyfinguna,
hristnina, siðaskiptin, áhrif frönsku byltinganna.
Skemnitilegar frásagnir eru til um blöð og blaðamennsku
eltir Þorstein í grein, ritaðri 1932. Var hann þessum málum
•'llra manna kunnugastur og leii nú yfir farinn veg og var
•nargs að minnast. Er fróðlegt til samanburðar á nútíma blaða-
niennsku íslendinga að kynnast lýsingu Þorsteins. Hann segir
«n a.:
»Ritstjórarnir hér i bænum (þ. e. um og eftir 1890), sem
allu 1 hlaðadeilum innbyrðis, heilsuðust aldrei, þótt þeir mætt-
Ust ;l götu eða á samkomum, litu ekki hver við öðrum og töl-
llðust aldrei við. En einstalcir menn voru þó að þessu leyti
llndantekningar. Ég veit ekki, hvenær eða hvernig þessi venja