Andvari - 01.01.1945, Side 50

4G
Meistari H. H.
ANDVARt
að læra orð erlendra mála upp á })au býti að týna að sama
skapi sínum eigin orðum eða með öðrum orðum án þess að
vita þýðingu þeirra á sínu eigin máli; þess háttar geta páfa-
gaukar og gera. Fyrirtalcs-not til eflingar orðaforða sínum til
þýðinga geta nemendur liaft af hinni þýzk-íslenzku orðabók
Jóns Ófeigssonar, sem er þjóðlegt afreksverk í sinni röð.
Nýbreytni sem þessi, er hér er vikið að, við lcennslu og nám
íslenzks máls myndi hafa mun meira menntandi áhrif á nem-
endur en málfræðistaglið, sem nú er kvartað yfir, því að þá
væri námið meira fólgið í sjálfstæðu rannsóknarstarfi, og
málfræðikunnáttan myndi kojna og vaxa af sjálfri sér, þvi
að um leið og nemendur lærðu orðin, myndu þeir l'inna sér
nauðsynlegt sjálfir að gera sér ljósa merkingu þeirra, beyg-
ingu þeirra (málmyndirnar), framhurð þeirra (hljóðan í tali)
og stafsetningu þeirra (útlit í riti). Jafnfraint myndi dóin-
greind þeirra á réttmæti orða þroskast, og er þá komið að
menntun í orðavali. Nemendum myndi lærast betur en nú sið-
samlegt og hófsamlegt orðaval. Þeir myndu hætta að kalla öll
óhreinindi „drullu“ og hversdagslega hreyzlca syndara „glæpa-
menn“ og því um líku. Þeir myndu von bráðara hætta að sætta
sig við að kunna ekki greinannun á efni og eiginleika, svo
sem þegar vankunnandi menn kalla æskulýð „æsku“, eða að
éta hrátt eftir að nefna þjóðir landanöfnum, eins og þegar sagt
er „Bretland“ fyrir Bretar eða „Danmörk" fyrir Danir, eða
ríkisstjórnir nöfnum höfuðborga og segja til dæmis „Washing-
ton“ í staðinn fyrir Bandarílcjastjórn. Að vísu l'innast dænú.
ekki ósvipuð þessu, í fornum kveðslcap, þar sem hluti er
nefndur fyrir heild, svo sem „húfur“ fyrir skip, en það var að-
eins „leyfi“ í neyð, sem aldrei var ætlað að verða regla.
1 samanburði við orðin sjáll' og merkingar þeirra eru staf-
setning og framburður langt frá því að vera nokkurt aðalatriði
í máli. Um þetta hvort tveggja hlýtur að ráða mestu tillitið
til annarra manna. Málið er andlegur viðskiptamiðill. Sá, sei»
talar við sjálfan sig eingöngu, getur auðvitað leyft sér hvaða
fábjánaskap í framburði sem honum líkar, en ef hann segn
eitthvað við aðra menn, sem honum finnst einhverju sldpta