Andvari - 01.01.1945, Page 62

58
Meistari H. H.
ANDYAP.I
er sanikvæmt skynsamlegri hugsun eru óákveðin („hinn napri
norðangustur ...“ í staðinn fyrir: napur norðangusturinn)
eða á undan frumtölum („hinir fjórir hermenn . ..“ í staðinn
fyrir: fjórir hermennirnir, eða: hermennirnir fjórir, eða enn:
þeir fjórir hermenn), neitun á undan sagnorði og íleira, sem
hér verður ekki rakið. Þá her og oft mjög á furðidega bjána-
legum klaufaskap, er stafar af íhugunar- og athugaleysi. Til
dæmis um það má benda á ruglið með óákveðnu fornöfnin
„hver“ og „hvor“ og afturbeygða eignarfornafnið sinn, þegar
þau eru notuð í gagnvirkri merkingu. Þá virðast jafnvel lærðir
raenn ekki átta sig á þvi, að rangt er til dæmis að segja: „Þau
stóðu silt hvorum megin við lækinn“ (í staðinn fyrir: hvort
sínum megin), þótt rétt sé að segja: „Þeir átu sinn bitann
hvor“; það er að segja: hvor sinn bita(nn), eða: hvor bitann
sinn. Þetta ætti ekki að þurfa að skýra nánara, en furðulegt
er, að fólk, er á að hafa numið undirstöðuatriði almennrar
málfræði, skuli ekki átta sig á eðlilegri skipun orðanna í ekki
flóknara sambandi en þessu, heldur láta hrekjast úr einni
vitleysunni í aðra verri, Methafi í því er j)ó sennilega maður-
inn, sein „baðaði sitl hvorum handleggnum sitt út í hvort
Ioftið“.
Rökfesta hefur löngum verið talin eitt af megineinkennum
íslenzks máls. Þess vegna þykir að vonuin heldur illa fara á
orðfæri, er brýtur í bága við rökrétta hugsun. Svo er til að
mynda, þegar menn hafa nafnorð með greini í eintölu um
einhvers konar hópa eða óákveðna tölu einstaklinga úr þeim.
Þá er til dæmis svo ti! orða tekið: „Englendingurinn er hæg-
Iátur“ í staðinn fyrir: Englendingar eru hæglátir, eða: „Nú-
tímakonan lætur ekki hjóða sér því um líkt“ í staðinn fyrir:
Nútímakonur láta ekki — eða: Nútimakona lætur ekki bjóða
sér því um líkt. Þetta eru eins og fyrri daginn erlend áhril',
er sleikt hafa verið úr vitunum á Dönum og mál er lcomið til
að þurrka af tungunni ásamt fleiru raunar af svipuðu tagi.
Það er til að mynda heldur óviðkunnanlegt að heyra frjálst,
íslenzkt fólk, er spókar sig í nýstofnuðu lýðveldinu, talast við
með gúlana fulla af dönskum rökleysum eins og til dæmis: