Andvari - 01.01.1945, Side 77

ANDVAIU
Við Skaftárelda
73
augnablikiun þyrlaðist hér upp í loftið grjót og jarðvegur, er
var a. m. k. þriðjungi meira að rúmtaki en öll Slcaftárhraun, en
þau voru 5 mánuði að renna. Gosmökkurinn upp af Krakatau
var mældur, og reyndist hann 30 km á hæð, eða um 90 þús.
fet, og munu engin dæmi sliks í eldfjallasögu jarðarinnar.
„Gosi þessu fylg'di einkennileg reykjarmóða eða mistur í loft-
hvolfinu. í nálægum löndum var loftið lengi fullt af dimmri
móðu, og ýrði úr henni öskudusti víðs vegar um Indlandsliaf
og' nálæg höf, en móðan breiddist brátt út miklu víðar og að
lokum yfir lofthvolfið allt, þó hún væri mjög þunn víðast
fvrir utan brunabeltið." — Fylgdu móðunni óvenjuleg og fögur
litabrigði á lofti og héldust ljósfyrirbrigði þessi árið 1884, en
fóru þó rénandi. „Ég man ekki eftir, að ég hafi séð eins fögur
sólarlög' og sólaruppkomur eins og ég sá á öræfum á íslandi
sumarið 1884“ segir Þorvaldur Thoroddsen.
El' litið er til helztu einkenna eldreykjarmóðunnar 1783,
kemur í ljós, að hún líkist um margt því, sem nú var greint
Om Krakataugosið. í Færeyjum og á hafinu rnilli íslands og
Oanmerkur verður vart allmikils öskufalls, svo og á nokkr-
uni stöðum í Noregi, og' í Caithness á Skotlandi olli öskufall
skemmdum á ökrum. Talað er auk heldur um öskuvott, er
vart varð í Danmörku og' Hollandi. Þetta má kalla hliðstætt
öskufallinu 1883, þótt það væri víðtækara og stórfelldara.
Mest bar 1783 á einltennilega dimmri móðu, mistri og litbrigð-
U]n á lofti. Sólin virtist víða einnkennilega rauð (Danmörk,
England, Mið-Evrópulönd, Holland, Frakkland, Italía). Hér
'neð fylgdi hitasvækja og óvenjulega þurrt loft. Sums staðar
er talað um brennisteinslykt í sambandi við þurra þoku, blá-
leita eða rauðleita. Hér er líku máli að gegna og fyrr var að
yikið um öskufallið: Loftmóðan 1783 nær yfir minna svæði,
t'erst ekki eins hátt upp í hin efri loftlög, að því er helzt verð-
Ur séð. Litafyrirbrigðin á lofli eru reyndar nokkuð frábrugðin
°8’ ekki er þess getið, að Ivrakataugosinu fylgdi nein sérstök
°hollusta, svo sem var um eldreykjarmóðuna 1783 hér á landi,
sem síðar skal að vikið. Þessi munur gæti m. a. hafa slafað af
h'i, hversu hátt gosið 1883 barst frá jörðu við sprenginguna.