Andvari - 01.01.1945, Page 79

A N'DVARI
Við Skaftárelda
75
irtekt norðan lands 1783, að stundum barst sorti og öskuryk
nieð norðanveðri, en bjartara var yfir með sunnanveðrum.
Lætur hann sér detta í hug, að norðanáttin hafi horið með sér
ösku aftur inn yfir landið, er drifið hafði yfir hátt í lofli með
sunnanveðrum. Er hann sýnilega vantrúaður á, að gosið hafi
þá norður í hafi. Þess er samt vert að geta, að til eru — að
vísu heldur lauslegar — sagnir frá síðari tímum um eldsum-
hrot á þessum slóðum.1)
Þegar atriði þau, sem hér var til bent, eru athuguð nánara,
hvert fyrir sig og öll samt, verður niðurstaðan á þessa leið:
Enginn efi er á því, að móðan mikla 1783 stafaði af jarðeldi og
átti upptök sín á íslandi, eða þar í grennd. Hitt er vafamál,
hvort hún hafi alls kostar stafað frá Skaftáreldum. Öskufallið
úr Skaftárgígum virðist trauðlega hafa verið svo stórfenglegt,
að líklegt sé, að þess hafi orðið vart i nálægum löndum með
þeim hætti, sem fyrr var getið. Hins vegar gæti hér hafa verið
uni að ræða samverkandi áhrif eldsumbrota við Grímsvötn og
i hafinu norðan og vestan við landið. En um þetta verður nú
ekkert nánara vitað.
V.
Um eldreykjarmóðuna hér á landi, er að visu stafaði frá
Skaftáreldum, þótt fleiri stoðir hafi kunnað að renna undir
liana, sbr. það, sem áður var sagt, skulu tilfærðar nokkrar
samtíma heimildir, úr ýmsum hlutum landsins. Til liægðar-
auka verður hér til fært í einu lagi það, sem þessar lieimildir
greina um móðuna sjálfa og áhril’ liins mengaða lofts á gróð-
Ur °g þrif búpenings, þar sem þess getur, og visað til þess
siðan, þegar rætt verður um almenn áhrif Skaftárelda.
í Höskuldsstaðaannál Magnúsar prests Péturssonar er eld-
nmðunni norðanlands 1783 lýst svo: Eftir trinitatis „kom milc-
!ð mistur, nióða og dimma í loftið hvarvetna, svo vart mátti sól
sja í heiðskíru. Eftir sólhvörf 21. júní kom votviðri, regn með
þoku; livítnaði þá andlit jarðar, grasið visnaði upp sem brunn-
!ð væri; málnytan missti mjólk; sól var að sjá sem hlóðrauð
U Lýs. fsl. II., ])ls. 83—84.