Menntamál - 01.09.1937, Side 5

MENNTAMÁL
83
samræm starfsemi þ. e. að í allri greindarstarfsemi komi
fram einn óhagganlegur eiginleiki. En livernig ber þá að
skilja mismunandi hæfileika á ólíkum sviðum? Það skýr-
ir Spearman þannig, að við hverja greindarstarfseini komi
fram þessi almenni eiginleiki og auk hans ýmsir sérstakir
eiginleikar, sem geri mönnum léttara fyrir að leysa þessi
sérstöku viðfangsefni. Thorndike kennir aftur á móti, að
hugtakið greind sé safnheili á margskonar hæfileikum,
sem eigi það eitt sameiginlegt, að þeim sé samfara hæfni
til að læra. Ekki skal úr því skorið hér, livor liafi réttara
fyrir sér, en ýmsar lífeðlisfræðilegar rannsóknir á starf-
semi lieilans virðast benda til þess, að kenning Spearmans
eigi við mikil rök að styðjast. Sömuleiðis hinar háu sam-
svaranir, sem eru milli lausna'á greindarprófum. Þær eru
í því fólgnar, að ólik greindarpróf eru lögð fyrir sama
fólk og niðurstöðurnar eru ])ær, að þeir, sem leysa vel próf,
frá einu sviði, leysa yfirleitt einnig vel próf frá öðru,
— Þá er komið að annarri spurningunni: Hvað einkenn-
ir greindina, í hverju er hún fólgin? Við þeirri spurn-
ingu liafa verið gefin ýmiskonar svör, en sú skilgreining,
sem langalmennastri viðurkenningu hefir náð í nútíma-
sálfræði, er skilgreining þýzka úllaga-sálfræðingsins,
William Stern. Er hún á þá lund, að greindin sé hæfileiki
til þess að ráða fram úr nýjum viðfangsefnum, laga sig
að nýjum aðstæðum með aðstoð fyrri reynslu. Annars
verður vikið nokkuru nánar að eðli greindarinnar hér á
eftir, þegar rætt verður um þá eiginleika, sem prófunum
er ætlað að finna. — Þá er þriðja spurningin, hvert sé hlut-
verk greindarinnar í lífi og starfi mannsins. Ef litið er til
þjóðfélagsins i heild, dylst engum, hvílíkt risahlutverk
greindin hefir af hendi að inna. Ávöxtur greindarinnar er
fyrst og fremst þekkingin, bæði uppgötvun hennar og
varðveizla. Þekkingunni er það að þakka, að mannkynið
er þó komið svo á veg i ýmsum greinum, sem raun er á
orðin, þótt margt fari aflaga. Fæstum mun hlandast hug-
6*